του Άκη Γαβριηλίδη

Εδώ και χρόνια, κυκλοφορεί στον ελληνόφωνο κυβερνοχώρο ένα κείμενο, με ελαφρές παραλλαγές και προσθαφαιρέσεις από τον εκάστοτε αναδημοσιευτή, το οποίο, με την επίκληση κάποιων ασαφών (ή ασαφώς μεταφρασμένων) αποσπασμάτων ομιλίας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και μίας «έρευνας Τούρκου ιστορικού στα οθωμανικά αρχεία», υποστηρίζει ότι η εθνοτική καταγωγή του Τούρκου πρωθυπουργού είναι «λαζική», άρα ποντιακή, άρα ελληνική.

Την είδηση (;) αυτή έχουν αναπαράγει και ποντιακά μέσα, όπως π.χ. το σάιτ trapezounta.gr που φιλοξενείται στο Pontos news, υπό την ενότητα «Ποντιακά νέα».

Η κίνηση αυτή είναι αξιοπερίεργη όσον αφορά ειδικά τη χρήση αυτών των τριών όρων ως συνώνυμων. Διότι κατά τα λοιπά ο λεγόμενος «οργανωμένος ποντιακός χώρος» αρνείται διαρρήδην ότι οι Πόντιοι είναι Λαζοί, και μάλιστα με τη χρήση πολύ φορτισμένων εκφράσεων[1].

Η αντίθεση είναι οξύτατη: απ’ τη μια, οι ποντιακές οργανώσεις από το 68 κήρυτταν τους Συνέχεια →

του Μιχάλη Ντινόπουλου

Στα ελληνικά ανέκδοτα αναπαράγεται το στερεότυπο του Πόντιου ως παντελώς ευήθους. Προσωπικά, τα συγκεκριμένα ανέκδοτα ποτέ δεν μου άρεσαν, όπως ούτε και όσα αναφέρονται στο στερεότυπο των ξανθιών. Ορισμένοι Πόντιοι μου έχουν εξηγήσει πως τα ανέκδοτα αυτά τα έφεραν οι ίδιοι οι Πόντιοι και είναι προϊόν αυτοσαρκασμού. Ισχύει αυτή η άποψη; Δεν νομίζω. Μου φαίνεται πως πρόκειται για πολύ παλιό στερεότυπο, το οποίο έχει τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα.

Όπως αναφέρει ο μελετητής Matthijs den Dulk (2020), οι κάτοικοι του Πόντου Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Πες ό,τι θες. Δε με πειράζει, ό,τι να ’ναι.

Είν’ οι σιωπές, όχι τα λόγια που πονάνε.

Γεράσιμος Ευαγγελάτος

Στο τραγούδι του Άκη Πάνου από το οποίο είναι εν μέρει εμπνευσμένος ο τίτλος, «εκείνα που δεν λέγονται» ασφαλώς υπάρχουν. Εάν δεν υπήρχαν, δεν θα είχε γραφτεί το τραγούδι.

Άρα, σε αυτό κάποιος παίρνει το λόγο, μόνο για να πει ότι δεν μπορεί να μιλήσει.

Αυτό μας δίνει ήδη το μέτρο της πολυπλοκότητας του ερωτήματος: υπάρχουν κάποια πράγματα που δεν εισέρχονται στο πεδίο του λόγου, αλλά αυτό το μπλοκάρισμα προκαλεί νέα έκλυση λόγων.

Γιατί όμως δεν εισέρχονται;

Το «δεν λέγονται» μπορεί να συνιστά διαπίστωση ενός αντικειμενικού γεγονότος: κανείς δεν μιλάει γι’ αυτά. Αλλά μπορεί και να είναι δυνητικός ενεστώτας: δεν μπορούν να λεχθούν. Και γιατί δεν μπορούν; Νέες διακλαδώσεις: ο λόγος περί αυτών ενδέχεται να είναι ανθρωπίνως αδύνατος, ή νομικώς απαγορευμένος, ή μπορεί απλώς η Συνέχεια →

Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Διαβάζοντας το λόγο όσων επιχειρούν να δικαιολογήσουν, ή να σχετικοποιήσουν, τη φασιστική επίθεση εναντίον του δήμαρχου της Θεσσαλονίκης την περασμένη εβδομάδα, στη βάση τού ότι «και αυτός προκάλεσε με τη δήλωσή του», ένα πράγμα –μεταξύ πολλών άλλων- που μου κάνει εντύπωση είναι ότι, σε αυτόν, διενεργείται συστηματικά μία υποκατάσταση.

Η δήλωση η οποία φέρεται να προκάλεσε τους φασίστες έλεγε επί λέξει: «χέστηκα αν ο Κεμάλ σκότωσε Έλληνες».

Όλοι όμως οι απολογητές των φασιστών, ακόμη και οι μη Πόντιοι, ισχυρίζονται ότι η δήλωση αυτή προσέβαλε και προκάλεσε τους Ποντίους –όχι τους Έλληνες γενικά. Πολλές φορές, η υποκατάσταση αυτή καταλαμβάνει και το ίδιο το κείμενο της αρχικής δήλωσης,  Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Μη μου δικαιολογηθείς, την ξέρω καλά την τέχνη της υποχώρησης. Όπως και της κωμωδίας, που την αντέγραψα από τους παλαιότερους. Όπου ακούς πολλά γέλια, λένε, ψάξε τα δάκρυα από κάτω … Μια ζωή στην παραλλαγή, να φυλαγόμαστε από τους ανιστόρητους.

Κατερίνα Μόντη, Η κατάθεση, Ένεκεν, Θεσσαλονίκη 2011, σ. 135

Ένας άλλος κωμικός ποντιακής καταγωγής που είχε τεράστια επιτυχία επί πολλά χρόνια στο χώρο της σόου-μπίζνες, ήταν ο Χάρρυ Κλυνν. Ο Χάρρυ Κλυνν επί πολύ καιρό υπήρξε μάλλον ο διασημότερος Πόντιος στην Ελλάδα. Το ληξιαρχικό του όνομα φυσικά δεν ήταν αυτό, ήταν Βασίλης Τριανταφυλλίδης. Αλλά για κάποια χρόνια, στα νιάτα του, μετανάστευσε και εργάστηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου θα ήταν αυτοκαταστροφικό να επιδιώξει κανείς να γίνει γνωστός με ένα τέτοιο όνομα· έτσι υιοθέτησε το συγκεκριμένο ψευδώνυμο.

Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα, το συγκριτικό του πλεονέκτημα στο χώρο του θεάματος, αυτό που έκανε καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον πριν απ’ αυτόν, ίσως και μετά απ’ αυτόν, ήταν η σχεδόν απεριόριστη ικανότητά του να μιμείται τέλεια τις φωνές άλλων, ιδίως πολιτικών.

Όπως είναι προφανές, και οι δύο αυτές δραστηριότητες, δηλαδή η αλλαγή του ονόματος και η υπόδυση-παρωδία άλλων χαρακτήρων, μας ξαναφέρνουν ακόμα μια φορά στο στοιχείο της παραλλαγής, του παιχνιδιού και της μετακίνησης μεταξύ ταυτοτήτων.

Ακολουθώντας αντίστροφη πορεία από εκείνη του Ψωμιάδη, του αθλητή/ επιχειρηματία Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Ο λεκτικός σχηματισμός της ποντιακής γενοκτονίας, και η ανάδυσή του τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή –τα τέλη της δεκαετίας του 80, και όχι νωρίτερα ή αργότερα- θεωρώ ότι καθορίστηκε από έναν ακόμη παράγοντα, έναν ακόμη παραπόταμο ο οποίος εξέβαλε στη διαδικασία της διαμόρφωσής του. Ο παράγοντας αυτός επίσης συνδέεται με τα «φαντάσματα του σπιτιού», με την προϊστορία του τόπου όπου εγκαταστάθηκαν οι έποικοι, και ιδίως με τον τρόπο διαχείρισης αυτής της προϊστορίας από την επίσημη μνήμη.

Στην ελληνική ποίηση, αλλά και τη λογοτεχνία, την ιστοριογραφία και άλλα είδη του λόγου, αφιερώθηκε πολύς χώρος και γράφτηκαν ολόκληρες βιβλιοθήκες για να περιγράψουν τις χαμένες πατρίδες και να αναλύσουν τα συναισθήματα που γεννούν. Δεν έχει αφιερωθεί όμως ανάλογη προσοχή στο ερώτημα τι γίνεται με τις πατρίδες που βρήκαμε, τι γινόταν πριν έρθουμε εμείς, και πού πήγε αυτό που γινόταν.

Αυτό είναι αναμενόμενο όταν η ύπαρξη των προσφύγων στη νέα τους πατρίδα Συνέχεια →

του Ε. Ζάχου

Η ποντιακή είναι γλώσσα ιδιαίτερη κι όχι διάλεκτος της Νεοελληνικής.

Για να το καταλάβουμε αυτό πρέπει και πάλι να ανατρέξουμε στην Κοινωνική Ανθρωπολογία, που δεν ανέχεται τις «πολιτικές κερδοσκοπίες».

Αρχικά ο γλωσσικός χάρτης της βορειοανατολικής Μικρασίας περιλάμβανε τεσσάρων ειδών γλωσσικά όργανα αντίστοιχα με τις υπάρχουσες μορφές της παραγωγής.

α) Φυλετικές γλώσσες κινητών, νομαδικών ανθρώπινων ομάδων που από άποψη φωνητικής και λεξιλογίου έμοιαζαν σίγουρα με τις γλώσσες των καυκασιανών φυλών στ’ ανατολικά και με τις γλώσσες των άλλων μικρασιατικών φυλών στα δυτικά.

β) Γλώσσες Λαβυρίνθων, στα μέρη όπου κάποιες φυλές σταθεροποιούνταν, κυρίως γύρω από μεταλλεία. Οι γλώσσες αυτές, εξειδικευμένες σε τεχνικές διαδικασίες πιο περίπλοκες, πρέπει να ‘ταν σε όλο και μικρότερη επικοινωνία με τις φυλετικές γλώσσες και σε όλο και μεγαλύτερη επικοινωνία με τα γλωσσικά όργανα άλλων Λαβυρίνθων της Μικρασίας και ίσως και με πιο μακρινούς Λαβυρίνθους της Ασίας, της Αφρικής και της Ευρώπης. Έτσι Συνέχεια →