του Άκη Γαβριηλίδη

 Σε προηγούμενα σημειώματα, είχαμε ασχοληθεί με τη συγκρότηση και διάδοση του αφηγηματικού σχήματος «του ακραίου κέντρου» στην ελληνική δημόσια σφαίρα.

Τις τελευταίες μέρες τού 2013, το σχήμα αυτό επεκτάθηκε σε μία ακόμη πτυχή της κοινωνικής ζωής: τη γλώσσα. Αυτό συνέβη με το άρθρο του Θεοφάνη Τάση «Ορθογραφώντας τη βία» (χαρακτηριστικός ήδη ο τίτλος) που δημοσιεύθηκε στο protagon.gr.

Το άρθρο αυτό κάνει που κανείς απ’ ό,τι ξέρω δεν είχε κάνει ως τώρα τόσο ξεκάθαρα: λειτουργεί ως συνδετήρας ανάμεσα σε δύο διαφορετικές προβληματικές που ως τώρα δεν επικοινωνούσαν. Η πρώτη Συνέχεια →

 του Massimo Recalcati[1]

1. Το μη αφομοιώσιμο κατάλοιπο

Το κόκκινο νήμα που ενώνει τις δύο μεγάλες ενότητες του φροϋδικού στοχασμού γύρω από το ανθρώπινο πάθος του μίσους, δηλαδή εκείνη που αναπτύσσεται στο Ενορμήσεις και πεπρωμένα των ενορμήσεων του 1915 και εκείνη που αναπτύσσεται στο Πέρα από την αρχή της ηδονής του 1919, συγκροτείται από την ιδέα ότι το μίσος πηγάζει από ένα κατάλοιπο ετερότητας εμμενές στο υποκείμενο και, ταυτόχρονα, μη αφομοιώσιμο στην ταυτότητα του εγώ. Στη θεωρία τού 1915, ο Φρόιντ στοχάζεται αυτό το κατάλοιπο εκκινώντας από την ιδέα ότι είναι αδύνατο να απελευθερώσουμε το ψυχικό όργανο από τις δυσάρεστες εντάσεις ή, αν προτιμάτε, να το καταστήσουμε τελείως ομογενές προς το νόμο της αρχής της ηδονής: ο εχθρός, εξαιτίας της ίδιας της διάρθρωσης του ψυχικού οργάνου, δεν μπορεί να Συνέχεια →

Aν μπορούσαμε να χειραφετηθούμε από τις συσκοτιστικές επιδράσεις των εθίμων … θα βλέπαμε να υπάρχουν στους δρόμους του Λονδίνου και του Παρισιού τόσες πολλές φυλές που λατρεύουν φετίχ, όσες ακούμε ότι υπάρχουν στις ακτές της Αφρικής.

 Samuel Taylor Coleridge

Το 1760, ένας Γάλλος philosophe, o Charles de Brosses, κατασκεύασε τον όρο fetishisme** για να δηλώσει την έννοια «πρωτόγονη θρησκεία»[1]. Το 1867, ο Μαρξ υιοθέτησε τον όρο φετιχισμός του εμπορεύματος και την ιδέα της πρωτόγονης μαγείας για να εκφράσει την κεντρική κοινωνική μορφή της νεωτερικής βιομηχανικής οικονομίας. Το 1905, ο Φρόιντ μετέφερε τον όρο φετίχ στο βασίλειο της σεξουαλικότητας και στον τομέα των ερωτικών «διαστροφών». Οι «επιστήμες του ανθρώπου» –η φιλοσοφία, ο μαρξισμός και η ψυχανάλυση- πήραν μορφή γύρω από την επινόηση του πρωτόγονου φετίχ. Η θρησκεία (η διευθέτηση του χρόνου και του υπερβατικού), το χρήμα (η διευθέτηση της οικονομίας) και η σεξουαλικότητα (η διευθέτηση του σώματος) διαρρυθμίστηκαν γύρω από την κοινωνική ιδέα του φυλετικού φετιχισμού, η οποία μετέθετε ό,τι δεν μπορούσε να ενσωματώσει η νεωτερική φαντασία πάνω στο επινοημένο βασίλειο τού πρωτόγονου. Ο ιμπεριαλισμός επέστρεφε για Συνέχεια →