του Φρανσουά Ζυλλιέν

Η προσεχής προεκλογική εκστρατεία στη Γαλλία, όπως λέγεται, θα στρέφεται γύρω από την «πολιτισμική ταυτότητα».

Γύρω δηλαδή από τα παρακάτω ερωτήματα: δεν πρέπει άραγε να προστατεύσουμε την «πολιτισμική ταυτότητα» της Γαλλίας απέναντι στην απειλή των κοινοτισμών; Ή μήπως πρέπει να βρούμε μια ισορροπία μεταξύ ανοχής και αφομοίωσης, αποδοχής των διαφορών και ταυτοτικής διεκδίκησης;

Η συζήτηση αυτή διαπερνά ολόκληρη την Ευρώπη· αφορά, γενικότερα, τη σχέση των πολιτισμών μεταξύ τους σε καθεστώς παγκοσμιοποίησης.

Νομίζω όμως ότι χρησιμοποιούμε τις λάθος έννοιες: δεν μπορεί να γίνει λόγος για «διαφορές» που απομονώνουν τις κουλτούρες, αλλά για αποκλίσεις οι οποίες διατηρούν στο βλέμμα, άρα σε ένταση, και προωθούν, το κοινό μεταξύ τους. Ούτε για «ταυτότητα» μπορεί να γίνει λόγος, εφόσον ίδϊον της κουλτούρας είναι να μεταλλάσσεται και να Συνέχεια →

του Δημήτρη Παρσάνογλου

Πιο τραγικό θέαμα δεν μπορεί κανείς να φανταστεί. Είδα 7.000 ανθρώπους μέσα σε ένα πλοίο που χωρούσε το πολύ 2.000. Ήταν στοιβαγμένοι σαν σαρδέλες στο κατάστρωμα, μία ζωντανή, παλλόμενη μάζα ανθρώπινης δυστυχίας. Ταξίδευαν επί τέσσερις μέρες. Δεν είχαν χώρο να ξαπλώσουν για να κοιμηθούν, ούτε φαγητό να φάνε. Δεν υπήρχε πρόσβαση σε τουαλέτες. Επί τέσσερα μερόνυχτα πολλοί από αυτούς στέκονταν όρθιοι στο κατάστρωμα, μούσκεμα από την φθινοπωρινή βροχή, με τον παγωμένο νυχτερινό αέρα να τους τρυπάει τα κόκαλα και τον ήλιο του μεσημεριού να τους τσουρουφλίζει

Χένρυ Μοργκεντάου (παρατίθεται στο Bruce Clark, Δυο φορές ξένος: Οι μαζικές απελάσεις που διαμόρφωσαν την σύγχρονη Ελλάδα και Τουρκία, μετ. Βίκη Ποταμιάνου, Ποταμός 2007, σ. 193).

Θα μπορούσε να γράψει κανείς ένα κείμενο απολύτως επίκαιρο, που να περιγράφει με ακρίβεια αυτό που συμβαίνει τους τελευταίους μήνες στις ευρωπαϊκές θάλασσες και στεριές, χρησιμοποιώντας αυτούσια αποσπάσματα από μαρτυρίες ανθρώπων που βίωσαν το προσφυγικό δράμα στις αρχές του 20ού αιώνα. Δεν ξέρω για τον Μεσοπόλεμο, σήμερα πάντως αυτό το κάτι που μένει από τη μυρωδιά των πτωμάτων που ξεβράζουν ή κρατάνε στον βυθό οι θάλασσές μας είναι μια χρυσή ευκαιρία να συλλογιστούμε πάνω στους εαυτούς μας ως Ευρωπαίους. Για μια ακόμα φορά, συγκρούονται, σύμφωνα με το συλλογικό μας φαντασιακό, τουλάχιστον δυο Ευρώπες: η Ευρώπη-φρούριο και η Συνέχεια →

 του Άκη Γαβριηλίδη

Τουλάχιστον από τη δεκαετία του 40 και μετά, η ελληνική δεξιά ήταν φανερό ότι στερούνταν ένα όραμα. Είναι πολλοί και πολλές αυτές που έχουν διαπιστώσει, άλλοτε με ικανοποίηση, άλλοτε με πίκρα, άλλοτε με διάφορους συνδυασμούς συναισθημάτων, ότι στην Ελλάδα «η δεξιά ανέλαβε τη διαχείριση του κράτους και η αριστερά την ηθική υπεροχή και τη ρομαντική αίγλη του ηττημένου»[1].

Για ένα διάστημα δοκιμάστηκε το «Πατρίς-θρησκεία-οικογένεια», το οποίο δεν παύει ακόμα να λειτουργεί σε πολλούς, αλλά κανείς δεν μπορεί πλέον να το επικαλεστεί απερίφραστα υπό αυτή τη μορφή, λόγω της φθοράς του από την πολλή έκθεση.

Από το 1975 και μετά, με τον Καραμανλή τον πρεσβύτερο, δοκιμάζεται ως ιδέα ο «ευρωπαϊσμός», ο οποίος στην αρχή δεν κάνει ιδιαίτερη εντύπωση, αλλά κερδίζει βαθμιαία έδαφος αργότερα. Με αποτέλεσμα να φτάσει στις μέρες μας, σε μια περίοδο που στη διαχείριση της εξουσίας έχει βρεθεί η αριστερά, να επιχειρείται για πρώτη φορά να χρησιμοποιηθεί ως κεντρικό αίτημα σε μία μαζική συγκέντρωση.

Είναι μια αξιοπερίεργη ειρωνεία της ιστορίας ότι η υποτιθέμενη «ευρωπαϊκή ιδέα» φτάνει στο απόγειο της απήχησής της σε μια χώρα τη στιγμή Συνέχεια →

του Μιχάλη Μπαρτσίδη

Πρόκειται για μια ιστορική νίκη και για μια ιστορική στιγμή. Προσωπικά χαίρομαι βαθιά, δεν πανηγυρίζω όχι για άλλους λόγους παρά μόνο για λόγους «διαχείρισης των συναισθημάτων». Είμαι ασκημένος πια σε μια «αποστασιοποίηση» ώστε να μειώνεται η ήδη πάντοτε επερχόμενη ματαίωση των προσδοκιών. Δεν εννοώ κάτι συγκεκριμένο για τη νέα κυβέρνηση, έτσι γίνεται πάντοτε. Ταύτιση και, συγχρόνως, απο-ταύτιση. Αλλά τώρα χαίρομαι! Όσοι δεν χαίρονται με γειά τους και «χαρά» τους. Αλλά όσοι ενδιαφέρονται ειλικρινώς για το ιστορικό διακύβευμα, να μην φέρνουν όλων των λογιών τα προσχήματα σε πρώτο πλάνο. Και κυρίως τη σύμπραξη με τους ΑΝΕΛ. Και γω έχω πρόβλημα αλλά έχω και δυο τρία επιχειρήματα:
1. τον τόνο θα τον δίνει ο Σύριζα και ο Τσίπρας· 2. δεν θα είναι ή δεν θα γίνουν καθοριστικές οι διαφωνίες στα Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Την τελευταία εβδομάδα, ένα κάπως απρόσμενο όπλο ήρθε να προστεθεί στο τρομοκρατικό οπλοστάσιο των εκπροσώπων της ελληνικής «κάστας»: το φάντασμα των εκλογών τού 1920. Με διαφορά λίγων ημερών, τουλάχιστον τρεις απολογητές του μνημονίου ανέλαβαν να υπενθυμίσουν στο άφρον εκλογικό σώμα τι παθαίνει όποιος «επιλέγει ελεύθερα, αλλά ασυνείδητα, να συγκρουστεί με ένα ευρωπαϊκό σύστημα» που «μόνο πλεονεκτήματα του είχε εξασφαλίσει» –σύμφωνα με την απερίφραστα απειλητική διατύπωση που χρησιμοποίησε ο τελευταίος εξ αυτών, ο Ι.Κ. Πρετεντέρης[1].

Ποιο είναι λοιπόν αυτό το φάντασμα που απειλεί τα «πλεονεκτήματα»;

Στο καθαυτό περιεχόμενο των αντίστοιχων άρθρων, γίνεται –άλλοτε υπαινικτικά και άλλοτε σαφέστερα όπως παραπάνω- η εξής αναλογία: στις εκλογές τού 20 οι Έλληνες ψηφοφόροι καταψήφισαν τον Βενιζέλο και Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

 Στις πολλές μέρες που κράτησε η περιπέτεια του Νίκου Ρωμανού, σχεδόν μονοπώλησε –δίκην «ολικού κοινωνικού γεγονότος»- τη δημόσια συζήτηση στην Ελλάδα. Έτσι, γι’ αυτήν υποστηρίχθηκαν (και εν συνεχεία αντικρούστηκαν) ουσιαστικά όλες οι απόψεις, ώστε δεν μένει να προστεθεί κάτι για την ουσία της υπόθεσης. Είμαστε όμως πλέον στη φάση όπου θα είχε νόημα να σκεφτούμε με περισσότερη ηρεμία πάνω σε όσα γράφτηκαν εν θερμώ.

Θα ξεκινήσω από μία σχετική τοποθέτηση: την πρόταση του Ανδρέα Πετρουλάκη να ζητηθεί μία «δημόσια δέσμευση τιμής» από τον απεργό πείνας. Μια πρόταση, που γι’ αυτήν –όσο και, ακόμη περισσότερο, για την αιτιολογία της- θα άξιζε να χρησιμοποιήσουμε το χαρακτηρισμό που η ίδια αποδίδει στον «κόσμο» όπου κινείται ο Ρωμανός.

Νομίζω ότι στον παράδοξο, παράλληλο κόσμο που κινείται η σκέψη του και η δράση του δείχνει να έχει κάποιου είδους περηφάνια. Ας του ζητηθεί μία δημόσια δέσμευση τιμής απέναντι στην κοινωνία, ότι θα Συνέχεια →

των Irène ROSIER-CATACH | Marwan RASHED | Alain de LIBERA | Philippe BÜTTGEN

Ένα ζήτημα

Το ζήτημα του ευρωπαϊκού «εμείς» συνδέθηκε πρόσφατα με διάφορες αντιπαραθέσεις γύρω από τη μετάφραση και τη μετάδοση των γνώσεων.

Οι συζητήσεις αυτές φαίνονται εκ πρώτης όψεως λόγιες, μακρινές, εξειδικευμένες. Αφορούν το μέγεθος της συμβολής των αραβικών μεταφράσεων ελληνικών επιστημονικών και φιλοσοφικών έργων στη διάδοση των έργων αυτών στη μεσαιωνική Δύση. Μετά έναν αιώνα σχετικών εργασιών, ορισμένοι θέλουν να υπολογίσουν εκ νέου αυτή τη συμβολή, και να την μειώσουν. Φαίνεται πως οι «Λατίνοι» δεν είχαν ανάγκη τον αραβικό δίαυλο· πως οι «Άραβες» ποτέ δεν μπόρεσαν να οικειοποιηθούν την ελληνική γνώση. Ακολουθούν γενικές εκτιμήσεις γύρω από την ουσία των θρησκειών και των «πολιτισμών», περί ενός ανοικτού και υποδεκτικού στον Άλλο «ιουδαιο-χριστιανισμού» έναντι ενός επιθετικού και κλειστού Ισλάμ.

Τι συνέβη; Ο φόβος των Αράβων και του Ισλάμ έκανε την είσοδό του στην επιστήμη. Κλείνουν οι λογαριασμοί με το Ισλάμ, με τη δήλωση «ουδέν χρέος». Διακηρύσσεται ότι η Δύση είναι χριστιανική, και στο μέγιστο δυνατό βαθμό αμόλυντη. Συνέχεια →