του Άκη Γαβριηλίδη

Το «Καπνισμένο τσουκάλι» είναι μία συλλογή του Γιάννη Ρίτσου που γράφτηκε το διάστημα 1948-49, αλλά μάλλον έγινε περισσότερο γνωστό μετά το 1974 χάρη στη μελοποίησή του από τον Χρήστο Λεοντή. Μέσω της τελευταίας συνεχίζει να φτάνει σ’ εμάς κάθε χρόνο, ενίοτε και πολλές φορές το χρόνο, καθότι επιλέγεται σταθερά ως ηχητική κάλυψη για διάφορες επετείους, κυρίως του Πολυτεχνείου και της 21^ης Απριλίου.

Η επανάληψή του μας δίνει τη δυνατότητα να ξανασκεφτούμε τους στίχους του και να αναρωτηθούμε τι λένε (και με την έννοια του τι λένε σε όσες τους μεταδίδουν ή τους ακούνε σήμερα).

Αναφέρομαι ειδικότερα στο γνωστότερο ίσως απόσπασμα, αυτό που έγινε γνωστό με τις πρώτες τέσσερις λέξεις του που αποτελούν και τον τίτλο του τραγουδιού: το «Και να αδελφέ μου».

Αν κοιτάξει κανείς το περιεχόμενό του, θα διαπιστώσει ότι αυτό δεν έχει κάποια ιδιαίτερη –ή τουλάχιστον άμεση- σχέση με την πολιτική, αλλά κυρίως με τη γλώσσα. Ή ίσως με την πολιτική της γλώσσας –μια ορισμένη πολιτική της γλώσσας.

Ναι, αλλά, ακριβώς, ποια;

Το στιχούργημα στην αρχή αναφέρει κάποια αλλαγή, κάποιο συμβάν –άγνωστο ποιο- που έχει ως Συνέχεια →