του Άκη Γαβριηλίδη

Η πρώτη, αν δεν μου διαφεύγει κάτι, παράθεση από έργο του Μισέλ Φουκώ που έχουμε στα ελληνικά γράμματα δεν οφείλεται σε κάποιον νομικό, φιλόσοφο ή κοινωνιολόγο, αλλά στον ποιητή –ακριβέστερα, εδώ, τον δοκιμιογράφο- Γιώργο Σεφέρη.

Αυτό δεν φαίνεται να έχει προσεχθεί ιδιαίτερα, ή πάντως να έχει σχολιασθεί από κανέναν. Στο παρόν σημείωμα θα με ενδιέφερε να διερευνήσω γιατί.

Η εν λόγω παράθεση βρίσκεται στο δοκίμιο «Οι ώρες της ‘κυρίας Έρσης’», μια βιβλιοκρισία για το ομότιτλο έργο του Νίκου-Γαβριήλ Πεντζίκη η οποία δημοσιεύτηκε, με το ψευδώνυμο Ιγνάτης Τρελός, στον Ταχυδρόμο, λίγες μέρες πριν την κήρυξη της δικτατορίας –σήμερα μπορεί κανείς να το βρει στον τρίτο τόμο των Δοκιμών, με τη χρονολόγηση «Ιανουάριος 1967»-, και αφορά το Οι λέξεις και τα πράγματα, χωρίς να κατονομάζει ούτε το βιβλίο ούτε τον συγγραφέα. Με δεδομένο ότι το βιβλίο κυκλοφόρησε το 1966, είναι εντυπωσιακή η ταχύτητα της αντίδρασης· η παράθεση θα πρέπει να είναι από τις πρώτες όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά οπουδήποτε στον κόσμο εκτός Γαλλίας.

Αλλά ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι το περιεχόμενό της. Mεταξύ άλλων διότι πρόκειται για μία παράθεση μέσα στην παράθεση

Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Στην ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Το βλέμμα του Οδυσσέα», υπάρχει ένας μονόλογος που εκφωνεί ο οδηγός ταξί, τον οποίο υποδύεται ο Θανάσης Βέγγος, απευθυνόμενος προς τον πρωταγωνιστή Χάρβεϊ Καϊτέλ –ή πάντως παρουσία του τελευταίου, ο οποίος τον ακούει αλλά δεν λέει τίποτε. Τα λόγια αυτά φαίνεται ότι έχουν κάνει ιδιαίτερη εντύπωση στους θεατές –άλλωστε, αυτό φαίνεται να αποτελούσε επιδίωξη του σκηνοθέτη, ο οποίος «υπογραμμίζει» οπτικά τη σκηνή και εφιστά την προσοχή του θεατή σε αυτήν.

Το κείμενο του μονολόγου συνίσταται στις παρακάτω φράσεις, οι οποίες εκφωνούνται με παύσεις αρκετών δευτερολέπτων ενδιαμέσως (στα σημεία όπου αλλάζει παράγραφος):

Ξέρεις κάτι; Η Ελλάδα πεθαίνει. Πεθαίνουμε σα λαός. Κάναμε τον κύκλο μας. Δεν ξέρω πόσες χιλιάδες χρόνια ανάμεσα σε σπασμένες πέτρες και αγάλματα… και πεθαίνουμε…

(πιο φορτισμένα) Αλλά αν είναι να πεθάνει η Ελλάδα, να πεθάνει γρήγορα! Γιατί η αγωνία κρατάει πολύ και κάνει πολύ θόρυβο.

(πλησιάζει στον γκρεμό στην άκρη του δρόμου)

Μωρή φύσηηη! Μόνη σου είσαι; Μόνος μου είμαι κι εγώ… πάρε ένα μπισκότοοο! (και πετάει πράγματι ένα μπισκότο στον αέρα).

Τη σκηνή αυτή την έχουν αναπαράγει πολλοί στον κυβερνοχώρο, οπτικά ή/ και γραπτά, με ανεπιφύλακτα θετικά έως εξυμνητικά σχόλια. Κανείς όμως δεν μπήκε στον κόπο να εξηγήσει γιατί του έκανε εντύπωση και τι νόημα συνήγαγε από αυτό.

Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το δημοσίευμα με τίτλο «‘Η Ελλάδα πεθαίνει!’: Η πιο συγκλονιστική σκηνή του Βέγγου δεν είναι κωμική».

Αν η σκηνή αυτή δεν είναι κωμική, τότε νομίζω ότι ο μόνος άλλος χαρακτηρισμός που της ταιριάζει είναι «γελοία». Δηλαδή Συνέχεια →

επιμέλεια: Άκη Γαβριηλίδη

Σε προηγούμενο σημείωμα, την επομένη του θανάτου της Μαριανίνας Κριεζή, είχαμε πρωτοδημοσιεύσει από αυτό εδώ το μπλογκ την επιστολή που είχε στείλει η 14χρονη τότε στιχουργός στον Γιώργο Σεφέρη, ενώ λίγο αργότερα και την απάντηση του ποιητή στην επιστολή αυτή. Η δημοσίευση αυτή προκάλεσε συγκίνηση και ενδιαφέρον.

Η αλληλογραφία μεταξύ των δύο δεν περιορίστηκε σε αυτή την ανταλλαγή, αλλά συνεχίστηκε. Αναφορά στη συνέχεια αυτή υπήρξε σε ένα άρθρο του Νίκου Χριστοδούλου που δημοσιεύτηκε στο διάστημα που μεσολάβησε στο ηλεκτρονικό πλέον περιοδικό Χάρτης (τ. 39 – Μάρτιος 2022) με τίτλο Μαριανίνα Κριεζή – Η αλληλογραφία με τον Σεφέρη και η Λιλιπούπολη. Επειδή όμως στο άρθρο αυτό, για προφανείς λόγους έκτασης, οι επιστολές της Κριεζή δημοσιεύθηκαν μόνο εν μέρει και όχι στο σύνολό τους, για λόγους πληρότητας της ενημέρωσης όσων ενδιαφέρονται σκεφτήκαμε να τις δημοσιεύσουμε εδώ. Και πρώτα την δεύτερη επιστολή της Κριεζή με την οποία απάντησε στην απάντηση του ποιητή. Συνέχεια →

επιμέλεια – παρουσίαση: Άκη Γαβριηλίδη – Γιώργου I. Αλλαμανή

Πρόσφατα είχαμε δημοσιεύσει από αυτό εδώ το μπλογκ μία άγνωστη επιστολή της 14χρονης τότε στιχουργού Μαριανίνας Κριεζή προς τον Γιώργο Σεφέρη που βρίσκεται στο αρχείο του ποιητή στην Γεννάδειο βιβλιοθήκη. Χάρη στην πολύτιμη βοήθεια του Γιώργου Αλλαμανή, είμαστε σήμερα σε θέση να δημοσιεύσουμε και την απάντηση του ποιητή. 

28 Ιανουαρίου 1962

Αγαπητή Μαριανίνα,

Ευχαριστώ για το καλό γράμμα σας και τα «Σχήματα». Γνώρισα πολλούς Κριεζήδες – ξέρω τον πατέρα σας;  Ελειψα πολύ από την πατρίδα τα τελευταία χρόνια, προσπαθώ να σας τοποθετήσω.

Χθες, σαββατόβραδο, το βιβλίο σας μου κράτησε συντροφιά. Σήμερα το πρωί θυμάμαι «Τ’ αγόρι από την Κίνα», την «Μπαλάντα» και τον «Βεδουίνο με τις αλαβάστρινες καμήλες». Είδατε ποτέ σας την έρημο; Είναι γεμάτη αντικατοπτρισμούς και οράματα.

Μ’ αρέσει ο τρόπος που έχετε να βλέπετε τον φυσικό κόσμο. Οι άνθρωποι είναι πιο δύσκολοι.  Και σκέπτομαι το χρυσόψαρό σας, τον Εδουάρδο. Πρέπει να σας δίνει καλές συμβουλές. Αμα αυτός πάρει Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Η κηδεία τού Γιώργου Σεφέρη (σαν σήμερα πριν 48 χρόνια) έχει καταγραφεί πλέον από όλους ως μία μεγάλη εκ/δια-δήλωση δημοκρατίας, η πρώτη παλλαϊκή διαμαρτυρία κατά της χούντας.

Ήταν όμως;

Φαίνεται όχι για όλους. Όχι για τον Γιώργο Χειμωνά τουλάχιστον.

Πέρυσι τέτοιες μέρες, δημοσιεύτηκε στο Βήμα ένα ανέκδοτο σημείωμα όπου ο τελευταίος περιγράφει πώς βίωσε ο ίδιος την τελετή. Ούτε ο αρθρογράφος κατά τη δημοσίευση, ούτε οποιοσδήποτε άλλος αλλού εξ όσων γνωρίζω, έκανε κάποιο σχόλιο επί του περιεχομένου τού σημειώματος, το οποίο είναι όχι απλώς αδιάφορο αλλά και ανοιχτά εχθρικό προς τις αντιδικτατορικές διαμαρτυρίες, και γενικά προς όλους και όλες, στα όρια της Συνέχεια →

Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Το βιβλίο Σεφέρης – Αβέρωφ: Η ρήξη του Γιώργου Γεωργή, είναι ακόμα ένα σε μια μακρά σειρά βιβλίων του ίδιου συγγραφέα με θέμα τη δράση του Γιώργου Σεφέρη, και ακόμα ένας κρίκος σε μια μακρά σειρά βιβλίων ή άρθρων που επιχειρούν να φιλοτεχνήσουν για τον Σεφέρη μια αγιογραφική εικόνα ή, ορθότερα, μία εικόνα προφήτη του γένους –κάποιου που «είχε δει το κακό να έρχεται» και προσπάθησε να ειδοποιήσει τον άφρονα λαό του και τους κυβερνώντες όσο ήταν καιρός, πλην όμως εις μάτην.

Αυτό είναι σαφές ήδη από το σημείωμα στο οπισθόφυλλο, το οποίο πιστώνει στο βιβλίο ότι «διαλύει πολλούς από τους μύθους γύρω από τη λύση του Κυπριακού και ανατρέπει παραδεδομένες εκδοχές και σκοπιμότητες, καταδεικνύοντας ταυτόχρονα τη σοβαρότητα, τη συνέπεια, την ευθυκρισία και τη διορατικότητα του Σεφέρη, που επιβεβαιώθηκε πολλές φορές στα χρόνια που ακολούθησαν».

Στην πραγματικότητα, βέβαια, κανέναν μύθο δεν διαλύει το βιβλίο. Αντιθέτως, αναπαράγει μέχρι κεραίας ένα πολύ διαδεδομένο σχήμα και μία –αν όχι την μόνη- Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Πρόσφατα παρακολούθησα την ταινία του Ηλία Δημητρίου «Γράμματα χωρίς παραλήπτη», μια παραγωγή τού ΕΛΙΑ με βάση το βιβλίο της Αγάπης Μολυβιάτη-Βενέζη «Το Χρονικό των Δέκα Ημερών» γυρισμένη με πρωτοβουλία και επιμέλεια της Ειρήνης Σαρίογλου-Scott. Η ταινία (και το βιβλίο) διηγείται τη συγκινητική ιστορία του Κεμαλεττίν, ενός νεαρού Τούρκου στρατιώτη αγνώστων λοιπών στοιχείων, ο οποίος, τις άγριες μέρες του Αυγούστου και του Σεπτεμβρίου τού 22, πήρε τη νεαρή τότε Αγάπη υπό την προστασία του, αφού την μεταβάφτισε σε «Ζεχρά» από το όνομα της μικρότερης αδελφής του η οποία είχε σκοτωθεί από Έλληνες στρατιώτες, και προσπάθησε –χωρίς επιτυχία τελικά- να την βοηθήσει να απεγκλωβίσει τον αδελφό της Ηλία από τα «Τάγματα Εργασίας».

Στην ταινία εμφανίζονται διάφοροι που έχουν άλλοι πιο άμεση-βιωματική και άλλοι πιο έμμεση εμπλοκή με την ιστορία, οι οποίοι φυσικά μιλούν όλοι με τα καλύτερα λόγια για αυτή την οιονεί αδελφική «αγάπη δι’ αντιπροσώπου» που αναπτύχθηκε μεταξύ των δύο αυτών νέων και εξαίρουν πόσο οι «απλοί άνθρωποι» καμιά φορά «υπερβαίνουν» τις αντιπαλότητες και τις περιχαρακώσεις των επίσημων κρατικών πολιτικών.

Ακούγοντας όμως αυτούς τους επαίνους, κάτι δεν μου στεκόταν καλά. Ακολούθησα λίγο Συνέχεια →