του Πήτερ Μάκριτζ

Ο κοινωνιογλωσσολογικός όρος «διγλωσσία» είναι ένας από τους ελάχιστους διεθνείς επιστημονικούς όρους οι οποίοι μπορούν να αποδοθούν σε κάποιον Έλληνα που ζούσε στη σύγχρονη Ελλάδα[1].

Από τότε που ο Φέργκιουσον δημοσίευσε το γόνιμο άρθρο του πριν από πενήντα χρόνια, αρκετοί μελετητές έχουν αναφερθεί στην πρώιμη ιστορία του όρου diglossia, αλλά ενώ καθένας από αυτούς έχει επισημάνει πολλά κομμάτια που ταιριάζουν στο παζλ, κανένας, απ’ όσο ξέρω, δεν έχει ως τώρα παρουσιάσει την πλήρη εικόνα.

Ο Αντρέ Μαρτινέ ισχυρίζεται ότι ο Φέργκιουσον εμπνεύστηκε τη χρήση του όρου «diglossia» από το παράδειγμα του «helléniste français Jean Psichari»[2]. Μπορεί να μη συμφωνήσει κανείς με την περιγραφή του Έλληνα γλωσσολόγου και μυθιστοριογράφου Ψυχάρη ως Γάλλου –ήταν Γάλλος πολίτης, αλλά γεννήθηκε από Έλληνες γονείς στην Οδησσό-, αλλά η διατύπωση του Μαρτινέ αποτελεί ένα πρόσφορο σημείο εκκίνησης για Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Ο γλωσσολόγος –και πολιτικός- Γεώργιος Μπαμπινιώτης φαίνεται ότι έχει βαλθεί να αναδειχθεί στον καλύτερο πελάτη αυτού εδώ του ιστολογίου.

Δεν είχα προλάβει να αναρτήσω το προηγούμενο σημείωμα όπου ανασκεύαζα τις ασυναρτησίες του περί «απεύθυνσης», και σήμερα συνέχισε τον ακατάσχετο βομβαρδισμό του επί της κοινής γνώμης μέσω συνέντευξής του στα ΝΕΑ με τον εύγλωττο τίτλο «Η γλώσσα δεν είναι ‘Μακεδονική’».

Όσα λέει εκεί, όπως και ο ίδιος ομολογεί, κατά το πλείστον είναι επανάληψη πραγμάτων ήδη ειπωμένων. Αναρωτιέται λοιπόν κανείς ποιος ο λόγος να μπαίνει σε αυτόν τον κόπο. Μία εξήγηση που θεωρώ πιθανή (αν και όχι βέβαιη) είναι ότι, με αυτό τον τρόπο, ο ενδιαφερόμενος, έχοντας διαισθανθεί ότι η θέση στην οποία έχει ταμπουρωθεί μέχρι τώρα είναι περικυκλωμένη και μη υποστηρίξιμη, προετοιμάζει το κοινό του για ελιγμούς Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Βεβαίως, ένας γλωσσολόγος που εκπορνεύει την επιστήμη του (ή μάλλον, τους τίτλους του) δεν έχει σχέση με «Γράμματα», λέξεις και λεξικά. Ή, ακόμα χειρότερα: αυτήν που έχει, είναι πρόθυμος να την θυσιάσει για να κερδίσει λίγη δόξα και χειροκρότημα από το μαύρο μέτωπο του δεξιού λαϊκισμού και του κοινωνικού ρατσισμού της «αριστείας».

Γι’ αυτό και ο κ. Μπαμπινιώτης, μετά από τις λαθροχειρίες που επιχείρησε γύρω από το θέμα της «ανύπαρκτης» μακεδονικής γλώσσας και των δικών του παλινωδιών στο θέμα αυτό, σκέφτηκε να μπει κι αυτός στο χορό των αυτοδιορισμένων «αρίστων» οι οποίοι κουνάνε το δάχτυλο στους άλλους για άγνοια της γλώσσας, (ου μην αλλά και για αδιαφορία απέναντι σε «καίρια στοιχεία τής ύπαρξης και τής ταυτότητάς μας»), για να αποδειχθεί τελικά ότι άγνοια έχουν αυτοί.

Ο Μπαμπινιώτης λοιπόν αποφασίζει να κάνει τη χάρη στο κοινό του και να εγκύψει στο ερώτημα που του απηύθυναν «Σοβαροί, εγγράμματοι δημοσιογράφοι, επιστήμονες, εκπαιδευτικοί, ακροατές», εν μέσω καγχασμών («Και χα, χα, χα ….» –sic): Τι είναι αυτό το «απεύθυνση» κ. Μπαμπινιώτη; Υπάρχει τέτοια λέξη; Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Από τη στιγμή που ξέσπασε το «νέο μακεδονικό» ζήτημα και μέχρι σήμερα, έχει διατυπωθεί πολλές φορές και από πολλές πλευρές η απόφανση ότι οι κάτοικοι της πρώην πρώην ΓΔΜ και νυν Βόρειας (αλλά μη Γ) ΔΜ «είναι Σλάβοι που ήρθαν στη Βαλκανική τον 6^ο αιώνα». Μια σχετική διατύπωση μάλιστα περιλήφθηκε και στη συμφωνία των Πρεσπών.

Συχνά αυτοί που αποδίδουν την «σλαβική» ιδιότητα στους Μακεδόνες (ή, αναλόγως, στους «Σκοπιανούς» σύμφωνα με την πολιτική ορθότητα του ελληνικού εθνικισμού) την συνοδεύουν με διάφορα άλλα απαξιωτικά ως επί το πλείστον επίθετα. Άλλοτε όμως ο ισχυρισμός αυτός προβάλλεται καλοπροαίρετα, συχνά και από τους ίδιους τους Μακεδόνες.

Ασχέτως της προαίρεσης, θεωρώ ότι η απόφανση αυτή από άποψη επιστημονικής ακριβολογίας είναι πολύ προβληματική, ενώ και από ιδεολογικοπολιτική άποψη βρίσκεται στα όρια του ρατσισμού.

Ως προς το πρώτο, εδώ και καιρό στις επιστημονικές κοινότητες αντιμετωπίζονται με όλο Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Σε ένα φορτισμένο, στα όρια του μελοδραματισμού, άρθρο του στον ιστότοπο protagon, ο κατά τα άλλα γλωσσολόγος Γεώργιος Μπαμπινιώτης επιχειρεί να υπερασπιστεί για άλλη μια φορά, με επιχειρήματα δικολαβίστικα και ψευδοεπιστημονικά (αλλά στην ουσία τελείως άσχετα με τη γλωσσολογία ή οποιαδήποτε άλλη επιστήμη) την μέχρι πρόσφατα επίσημη θέση του ελληνικού κράτους, και ακόμη σήμερα εδραία πεποίθηση μεγάλου μέρους της ελληνικής κοινωνίας, ότι η μακεδονική γλώσσα –την οποία, ακολουθώντας τον συνήθη ελληνόφωνο αυτισμό, αποκαλεί «γλώσσα των Σκοπίων»- είναι «ανύπαρκτη». Όχι όμως μόνο αυτό: επιχειρεί, κυρίως, να υπερασπιστεί το δικό του όνομα από την –κατ’ αυτόν- μειωτική κατηγορία ότι «αναγνώρισε» τη μακεδονική γλώσσα το 1977, ως μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας σε διάσκεψη του ΟΗΕ.

Γιατί έχει άδικο στο πρώτο ζήτημα έχω εξηγήσει αναλυτικότερα αλλού.

Τα επιχειρήματα που προβάλλει τώρα ως προς το δεύτερο ζήτημα, είναι τόσο παιδαριώδη, Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Όπως είναι γνωστό, από πολλούς τα τελευταία χρόνια διατυπώνονται ανησυχίες ότι η ελληνική γλώσσα υπάρχει κίνδυνος να «χαθεί» (ή «να μας την πάρουν», όπως το διατύπωσε πρόσφατα ο υφυπουργός παιδείας). Στις κινδυνολογίες πρωταγωνιστούν και άτομα που ανήκουν ή πρόσκεινται στην εκκλησία.

Μία από τις βασικότερες απειλές που φέρεται ότι προκαλούν αυτόν τον κίνδυνο είναι η χρήση των λεγόμενων «Greeklish». Με τον όρο αυτό νοείται (μάλλον ανακριβώς) η χρήση του λατινικού αλφαβήτου για τη γραφή ελληνικών λέξεων και φράσεων, η οποία χρήση υποτίθεται ότι «αποξενώνει τους νέους από το οπτικό ίνδαλμα των λέξεων». Για να αποτραπεί αυτή η αποξένωση, συνιστάται η αποκλειστική χρήση του ελληνικού αλφαβήτου.

Ποιο είναι όμως το ελληνικό αλφάβητο, και πώς το ξεχωρίζουμε από το «αγγλικό» (δηλ. το Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Από τη δημιουργία του ελληνικού κράτους, στο εκπαιδευτικό του σύστημα διδάσκεται συστηματικά ένα μάθημα που αποκαλείται «αρχαία ελληνική γλώσσα». Η διδασκαλία αυτή εμφανίζεται υπό το μανδύα της απόλυτης γνησιότητας, και μάλιστα αναδεικνύεται η ίδια ως μέτρο και ως η βασιλική οδός πρόσβασης προς τη γνησιότητα ως τέτοια: απόλυτη προϋπόθεση της λειτουργίας της είναι η πεποίθηση ότι αναπαριστά το πράγμα το ίδιο, (έστω και αν αυτό το «πράγμα» είναι μία γλώσσα), χωρίς μεσολαβήσεις, ότι ξαναφέρνει μπροστά στα μάτια και τα αυτιά των μαθητών, και κάθε άλλου αποδέκτη, τη γλώσσα των αρχαίων ως είχε τότε.

Έτσι διατυπωμένος, ο στόχος της πρακτικής αυτής δείχνει ήδη τη θεατρική και ταυτόχρονα τη θρησκευτική/ φαντασματική διάστασή του: πρόκειται για μία (ανα)παράσταση, μία επιτέλεση, και Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Σε νεότερο σημείωμά του στην Καθημερινή, ο Θεοδωρόπουλος επαναφέρει και αναπτύσσει την πρότασή του να επανέλθει η διδασκαλία της καθαρευούσης, συνοδεύοντάς την με διάφορες σκέψεις και αφηγήσεις θρυλούμενων περιστατικών οι οποίες υποτίθεται ότι την τεκμηριώνουν –πάντοτε βασισμένων στο γνωστό θέμα τού μίσους για τη δημοκρατία. Η απομάκρυνση λοιπόν (εκ) της καθαρευούσης παρουσιάζεται ως μία ολέθρια συνέπεια του εξισωτισμού και της ανομίας της μεταπολίτευσης, η οποία πρέπει να επανορθωθεί εάν «θέλουμε να αναθεωρήσουμε, μαζί με τον δικομματισμό και την ηθική επικυριαρχία της αρχαϊκής αριστεράς».

Το πρόβλημα του ισχυρισμού αυτού είναι ότι αν, στα όσα –όχι και πολλά ούτως ή άλλως- έχουν γραφεί σχετικά, υπάρχει κάτι που να θυμίζει θεωρίες της «αρχαϊκής αριστεράς», αυτό είναι ο ίδιος ο συλλογισμός του Τάκη. Συνέχεια →