του Άκη Γαβριηλίδη

Από το newsroom του CNN Greece (ή, Μπαμπινιωτιστί, «την αίθουσα ειδήσεων του CNN Ελλάδα» –εκτός αν υπάρχει ελληνική απόδοση και για το «CNN»), το πανελλήνιο πληροφορήθηκε χθες ότι ο γνωστός θεολόγος που παριστάνει τον γλωσσολόγο έκανε «Παρέμβαση σχετικά με την κλίση της λέξης ‘πατήρ’». Όπως όλες οι παρεμβάσεις του, και αυτή ήταν διορθωτικού-αστυνομικού χαρακτήρα.

Πριν μπούμε στην ουσία της παρέμβασης, δύο παρατηρήσεις, μία πραγματολογική και μία ηθική.

Η διόρθωση κάνει λόγο για «δεινώς κακοποιούμενο γραμματικώς πατέρα» (η τελευταία λέξη με μεγαλύτερα γράμματα στο πρωτότυπο). Τη στιγμή που ο φερόμενος ως λανθασμένος γλωσσικός τύπος χρησιμοποιείται τελευταία σε συνάρτηση με καταγγελίες για κάποιον πάτερ (/ πατέρα) που κατηγορείται για κακοποιήσεις ανηλίκων, βρίσκω τουλάχιστον κακόγουστη, αν όχι κυνική, την επιλογή να πλάθει κανείς λογοπαίγνια γύρω από τη συγκεκριμένη λέξη. Οι κακοποιήσεις δεν νομίζω ότι είναι θέμα κατάλληλο για ευφυολογήματα.

Δεύτερον: αξίζει να επισημάνουμε ότι, στο δημοσίευμα του CNN, το μικρό όνομα του τροχονόμου της γλώσσας αναγράφεται ως Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Αμέσως μετά την έξοδό του από τις φυλακές Κορυδαλλού λόγω της αναγνώρισης ανασταλτικού αποτελέσματος στην έφεσή του κατά της εις βάρος του καταδικαστικής απόφασης, ο φιλόλογος, ηθοποιός, σκηνοθέτης και βιαστής Δημήτρης Λιγνάδης έκανε δηλώσεις στα κανάλια. Σε αυτές μεταξύ άλλων είπε και τα εξής:

Έχω περίπου ενάμιση χρόνο να μιλήσω. Δεν είναι η στιγμή να πω πολλά πράγματα· θα ΄ρθούνε κι αυτές οι στιγμές. (…) Ενάμιση χρόνο, συγνώμη για το λαϊκό της έκφρασης, έπαιζαν μόνοι τους μπάλα. Νομίζω ότι τώρα δικαιούμαι να μιλήσω κι εγώ.

Ο άνθρωπος που, μόλις προηγουμένως, είχε κριθεί από την ελληνική δικαιοσύνη ένοχος για δύο βιασμούς, ξεστόμισε τη λέξη «συγνώμη» στις δηλώσεις του, αλλά η συγνώμη αυτή δεν αφορούσε τους Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Οι Έλληνες εθνικιστές δεν θέλουν να χωνέψουν την πανηγυρική ήττα τους την οποία σηματοδότησε η συμφωνία των Πρεσπών και προσπαθούν να το δείξουν με κάθε ευκαιρία. To μόνο που καταφέρνουν όμως είναι να γίνονται ακόμα περισσότερο γραφικοί απ’ όσο ήταν ως τώρα.

Ούτως ή άλλως, βέβαια, οι ευκαιρίες δυστυχώς γι’ αυτούς δεν είναι πάρα πολλές. Την τελευταία βδομάδα, στο πολιτικό επίπεδο είχαμε δύο απόπειρες να ξανατεθεί το θέμα, οι οποίες πέρασαν ουσιαστικά απαρατήρητες. Η μία ήταν από τον πρώτο διδάξαντα Αντώνη Σαμαρά στο συνέδριο του κόμματός του (το πιο ενδιαφέρον στοιχείο της οποίας ήταν ότι εισήγαγε στον δημόσιο λόγο τον πολύ ενδιαφέροντα, ποιητικής ομορφιάς, όρο «Πρέσπες του Αιγαίου» –μια ομολογουμένως εξαιρετική ιδέα και επί της ουσίας), ενώ η άλλη από κάποια ακροδεξιά κυρία σε περιοδεία του Αλέξη Τσίπρα στη Θεσσαλονίκη.

Υπήρξε όμως και μία πιο έμμεση, «επιστημονική» προσπάθεια να επανέλθει το θέμα. Δράστης –ποιος άλλος;- ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης, από τον βωμό τον οποίο έχει στήσει στο ΡΙΚ και στο κανάλι της Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Σήμερα, ο ­εθνικός τους γλωσσολόγος έκανε γνωστό ότι αποφασίζει και διατάσσει τα εξής:

«Περιήλθε εις γνώση μου ανακοίνωση αποφοίτων των Αρσακείων, η οποία δημοσιεύτηκε στον διαδικτυακό τόπο «in.gr». Έχω ήδη συγκαλέσει ΔΣ της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, για αύριο, Παρασκευή 26 Φεβρουαριου 2021.

Η εισήγησή μου στο ΔΣ θα ειναι σαφής και κατηγορηματική: Θα υποβάλουμε αυθημερόν στην Εισαγγελία Αθηνών αίτημα να κληθούν ένας προς έναν οι 285 υπογράφοντες, των οποίων τα ονόματα, όπως δηλώνεται, είναι στη διάθεση της ιστοσελίδας «in.gr» και να συγκεκριμενοποιήσουν όσα δηλώνουν ότι γνωρίζουν, ώστε να ερευνηθούν εις βάθος μία προς μία οι καταγγελίες τους.

Η Φιλεκπαιδευτικη Εταιρεία θα συνδράμει τις μόνες αρμόδιες αρχές σε ό,τι τής ζητηθεί και θα είναι αρωγός στο έργο της Eισαγγελίας, όταν και εάν οι αόριστες και γενικόλογες αναφορές της επιστολής λάβουν την μορφή συγκεκριμένων και επωνύμων καταγγελιών. Συνέχεια →

ὑπό Χαραλάμπους τοῦ Γαβριηλίδου Θεσσαλονικέως

Την εποχή που ο Δημήτρης Λιγνάδης βρισκόταν σε θέση παντοδυναμίας, (στην οποία ο ίδιος είχε κάνει τα πάντα για να τον φέρει και να τον διατηρήσει, μέσω επίμονου και δημόσιου lobbying), πριν γίνουν γνωστά -σε όσους δεν ήταν- τα ανδραγαθήματά του και εκπέσει από αυτήν, ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης είχε γράψει ένα εκτενές σημείωμα σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης, στο οποίο εξυμνούσε τη σκηνοθεσία του στον «Οιδίποδα Τύραννο». Σε αυτό, μεταξύ άλλων επαινούσε τη γλώσσα της παράστασης ως «λιτή, εύληπτη, ορθά εξενεγμένη [υπογραμμίζω εγώ], με ανάδειξη και φράσεων τού πρωτοτύπου οργανικά ενταγμένων».

Το σημείωμα αυτό το πρόσεξα πρόσφατα, και, όταν έφτασα στη συγκεκριμένη πρόταση, χρειάστηκε να διαβάσω τρεις και τέσσερις φορές την υπογραμμισμένη λέξη, και να επιστρατεύσω όσα αρχαία θυμόμουν από το λύκειο, για να συνειδητοποιήσω ότι μάλλον δεν πρόκειται για τυπογραφικό λάθος, αλλά αποτελεί τύπο του ρήματος εκφέρομαι. Ή τουλάχιστον, με αυτή την Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Σε ανάρτησή του σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο εθνικός μας γλωσσολόγος, μέσα στην πολυπραγμοσύνη του, την «προσκυνηματική» του διάθεση απέναντι στη γλώσσα (του) και τη λαχτάρα του να δείξει ότι αυτός την έχει μεγαλύτερη από τα άλλα παιδάκια, διέπραξε νέα κοτσάνα την οποία θα μπορούσε να είχε αποφύγει με στοιχειώδη προσοχή.

Με την εισαγωγή της ανάρτησης, ο Μπαμπινιώτης επιλέγει ως θέμα του την αγγλική έκφραση «The Greeks must have a word for it» (την παραθέτει με αυτή τη διατύπωση, η οποία όπως θα δούμε είναι ανακριβής) και υπόσχεται να εξηγήσει την προέλευσή της. Ακριβέστερα: όχι την προέλευση της ίδιας της έκφρασης, η οποία θεωρεί δεδομένο ότι έγκειται στην πεποίθηση των «Άγγλων» περί του ανυπέρβλητου πλούτου της ελληνικής γλώσσας, αλλά την προέλευση αυτής της τελευταίας πεποίθησης. Και για να το κάνει αυτό αρχίζει να κατεβάζει τον … φον Βιλλαμόβιτς, τους Λίντελλ-Σκοττ και διάφορες γνωστές λερναίες τερατολογίες για τις χιλιάδες των λέξεων και των σημασιών που διαθέτει η υπερένδοξη τρισχιλιετής.

Πλην όμως, η βασική του αυτή υπόθεση, την οποία ξεπετάει με συνοπτικές διαδικασίες –και χωρίς να δίνει καμία πηγή- για να ασχοληθεί με το δεύτερο ερώτημα, είναι εσφαλμένη.

Εάν ο κ. επίτιμος είχε μπει στον κόπο να ψάξει απλώς στο Γκουγκλ, θα έβρισκε ότι η προέλευση της έκφρασης βρίσκεται σε Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Αν κάναμε μια ανάλυση λόγου στα κείμενα με τα οποία ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης ή/ και οι θαυμαστές του περιγράφουν τη δραστηριότητά του (π.χ. εδώ), θα βλέπαμε ότι σε αυτά κυριαρχεί ένα κλίμα υπερβατικότητας και κατάνυξης: δίνουν και παίρνουν λέξεις όπως αγάπη, χάρη, φώτιση, αλλά και ταπείνωση.

Θα μπορούσε βέβαια κανείς να πει: τι κακό έχει η αγάπη; Είναι πολύ σημαντικό να αγαπά κανείς αυτό με το οποίο ασχολείται· όταν κανείς αγαπά, δεν πειράζει –αντιθέτως, είναι σύνηθες- να χρησιμοποιεί καμιά φορά υπερβολικές εκφράσεις για να εκφράσει τη λατρεία του.

Το πρόβλημα όμως με τις δηλώσεις λατρείας του Μπαμπινιώτη δεν είναι η υπερβολή τους. Είναι η ανειλικρίνειά τους.

Εγώ δεν τις πιστεύω. Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Σύμφωνα με έναν κοινό τόπο της τρέχουσας γλωσσο-λογίας του καθημερινού μας εθνικισμού (banal nationalism), η λέξη νοσταλγία είναι ελληνική και μαρτυρεί πόσο ανώτερη είναι η (αρχαία) ελληνική γλώσσα και πόσο την θαυμάζουν οι «ξένοι» οι οποίοι δανείζονται απ’ αυτήν.

Η εντύπωση αυτή, όπως συμβαίνει συνήθως με τους κοινούς τόπους, είναι εσφαλμένη. Η λέξη νοσταλγία, όπως και πολλοί άλλοι επιστημονικοί όροι, δεν αποτελεί δάνειο από την ελληνική (ακριβώς αντίστροφα: αποτελεί δάνειο προς την ελληνική). Η λέξη αυτή δεν είχε προκύψει, ούτε χρησιμοποιηθεί ποτέ στο εσωτερικό κάποιας ελληνόφωνης κοινότητας ώστε να εξαχθεί εν συνεχεία σε άλλες. Πρόκειται για έναν νεολογισμό που κατασκευάστηκε με βάση δύο υπαρκτές ελληνικές λέξεις από ομιλητή άλλης γλώσσας.

Το ίδιο ισχύει για πλήθος άλλους θεωρητικούς όρους των ανθρωπιστικών και των φυσικών επιστημών και της Συνέχεια →

του Μιχάλη Ντινόπουλου

Η οικογένεια του Γεώργιου Μπαμπινιώτη έλκει την καταγωγή της από το χωριό Μπαμπίνη (η) /Μπαμπίνι (το) της Αιτωλοακαρνανίας. Όπως συμβαίνει συχνότατα στον ελλαδικό χώρο, το οικωνύμιο Μπαμπίνη/Μπαμπίνι δεν είναι ελληνογενές, αλλά σλαβογενές. Προέρχεται από το σλάβικο επίθετο «babin» = «της γριάς, της γιαγιάς», επίθετο που υπάρχει και στα βουλγάρικα και στα μακεδονικά και στα σέρβικα (βλ. και τη μελέτη του σλαβολόγου Max Vasmer ‘Die Slaven in Griechenland’ (1941)). Το «babin» έρχεται από το ουσιαστικό «baba» = γριά, γιαγιά. Στους Νοτιοσλάβους «baba» δεν σήμαινε μόνο τη γριά και τη γιαγιά, αλλά παλιότερα και τη Μητέρα Γη. Τόσο το επίθετο «babin», όσο και το ουσιαστικό «baba», αποτελούν τη βάση πάμπολλων τοπωνυμίων στις περιοχές όπου κατοικούν ή κατοικούσαν Νότιοι Σλάβοι. Θα παραθέσουμε μερικά παραδείγματα: Babino Polje («Πεδίο/Χωράφι της Γιαγιάς/Γριάς»), χωριά στη Σλοβενία και Κροατία, Babin Zub («Δόντι της Γιαγιάς/Γριάς»), κορυφή στη Σερβία, Babina Glava («Κεφάλι της Γιαγιάς/Γριάς»), κορυφή στη Σερβία, Babin Potok («Ρυάκι της Γιαγιάς/Γριάς»), δύο χωριά στη Βοσνία & Ερζεγοβίνη, Babin Nos («Μύτη της Γιαγιάς/Γριάς»), βουνό στα σύνορα Βουλγαρίας-Σερβίας, Babin Vrh («Κορυφή της Γιαγιάς/Γριάς»), δύο κορυφές στη Κροατία, Babino Selo («Χωριό της Γιαγιάς/Γριάς»), χωριό στη Βοσνία & Ερζεγοβίνη, Babino (ουδέτερη μορφή του επιθέτου babin), χωριά στη Βουλγαρία, Β. Μακεδονία και στο Μαυροβούνιο, Mala Baba («Μικρή Γιαγιά/Γριά»), κορυφή στη Σερβία, Baba («Γιαγιά/Γριά»), βουνά στη Β. Μακεδονία και Βοσνία & Ερζεγοβίνη, κτλ.

του Άκη Γαβριηλίδη

Το παρακάτω αποτελεί το κείμενο του λήμματος Λεξικό Μπαμπινιώτη στον συλλογικό τόμο Λεξικό λογοκρισίας στην Ελλάδα. Καχεκτική δημοκρατία, δικτατορία, μεταπολίτευση, που βγήκε από τις εκδόσεις Καστανιώτη το 2018 σε επιμέλεια Πηνελόπης Πετσίνη και Δημήτρη Χριστόπουλου

Το 1998, ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης, ο άνθρωπος ο οποίος από τα τέλη του 20ού αιώνα έχει κατορθώσει το όνομά του να θεωρείται για το ευρύ κοινό ως περίπου συνώνυμο της ιδιότητας του γλωσσολόγου, εξέδωσε ένα Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας.

Η έκδοση προβλήθηκε εκτενώς από τον τύπο και χαιρετίσθηκε ως σημαντικό γεγονός από την κοινή γνώμη της Ελλάδας. Όχι όμως ολόκληρη: στο βόρειο μέρος της χώρας εμφανίστηκαν απρόσμενες αντιδράσεις και ενστάσεις. Πολλοί άνθρωποι δυσανασχέτησαν επειδή σε κάποια λήμματα, και ιδίως στα λήμματα Βούλγαρος και Πόντιος, μετά την κυριολεκτική απόδοση, αναφερόταν ως «καταχρηστική/ υβριστική» και Συνέχεια →