του Άκη Γαβριηλίδη

Αν, με όσα είχαν έρθει στη δημοσιότητα, είχαν δημιουργηθεί σοβαρές αμφιβολίες αν ο Γιώργος Πατούλης έχει οποιαδήποτε ουσιαστική σχέση με την επιστημονική έρευνα, η απάντηση του ενδιαφερομένου διέλυσε κάθε αμφιβολία και έπεισε κάθε ουδέτερο τρίτο ότι η απάντηση το ερώτημα αυτό είναι αρνητική.

Κάποιος που είναι επιστήμονας, (έστω κι αν έχει επίσης άλλες ιδιότητες, ή μάλλον ιδίως τότε), όταν αμφισβητείται με συγκεκριμένα –και μάλιστα ποσοτικοποιημένα- στοιχεία και επιχειρήματα η πρωτοτυπία της έρευνάς του, το πιο εύλογο θα ήταν να απαντήσει με αντεπιχειρήματα και να προσπαθήσει να ανασκευάσει τις επικρίσεις με επιστημονικούς όρους, υπερασπιζόμενος το όποιο έργο του.

Απολύτως τίποτε τέτοιο δεν συναντάμε στην εξαιρετικά εκτενή –και φλύαρη- δήλωση του Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Οι προσπάθειες του πρωθυπουργού να τσαλαβουτήσει στα νερά της κοινωνιολογικής, αλλά και της σημειολογικής/ ενδυματολογικής ανάλυσης (αποφεύγοντας έτσι τα πιο επισφαλή, όπως του φάνηκαν, νερά της οικονομικής) προκειμένου να οριοθετήσει το περιζήτητο, κατ’ αυτόν, έδαφος της «μεσαίας τάξης», όπως ήταν επόμενο κατέληξαν σε μία λεκτική παραγωγή που δίνει την εντύπωση ότι επιδιώκει να κλειδώσει ένα συρτάρι αφήνοντας το κλειδί μέσα.

Όποιος μιλάει για «μεσαία τάξη», φυσικά αυτομάτως υπονοεί ότι υπάρχουν άλλες δύο (τουλάχιστον) ακραίες. Με αυτές δεν ασχολήθηκε ο απόφοιτος του Χάρβαρντ. Ήδη από αυτά που είπε για την μεσαία, όμως, προκύπτει ότι αυτή ορίζεται πολεμικά, εξ Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Από χθες, ο χώρος της ελληνόφωνης δημοσιότητας κατακλύζεται από λόγους σχετικά με το απαίσιο τροχαίο συμβάν που, απ’ τη μια στιγμή στην άλλη, έθεσε τέρμα στη ζωή τεσσάρων ανθρώπων.

Κατά κάπως απρόσμενο τρόπο, μεγάλο μέρος των ανταλλαγών περιστρέφεται γύρω από το ζήτημα αν το συμβάν αυτό είναι «ταξικά καθορισμένο». Ίσως επειδή ένα τέτοιο γεγονός διαρρηγνύει τόσο συντριπτικά το νόημα, ώστε οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να προσφύγουν σε έννοιες και διαδικασίες που υπόσχονται να τους δώσουν έναν μπούσουλα και ένα σημαίνον ώστε να μπορέσουν να μιλήσουν κάπως γι’ αυτό, να πουν κάτι παρά τίποτα.

Έτσι ή αλλιώς, πάντως, οι λόγοι αυτοί αναπτύσσονται, και έχουν αυτό και όχι το άλλο περιεχόμενο. Φέρνουν δηλαδή στο φως μία συγκεκριμένη λογική και έναν τρόπο αντίληψης ο οποίος είναι εκεί, στα μυαλά των ανθρώπων, ακόμη και όταν δεν επιστρατεύεται για να θεραπεύσει την αφωνία μπροστά σε ένα τραυματικό συμβάν. Και μάλιστα την εκδηλώνουν πιο καθαρά απ’ ό,τι όταν οι ομιλούντες έχουν συνείδηση ότι πραγματεύονται ένα εμφανώς και αναντίρρητα «ταξικό» ζήτημα.

Στο παρόν σημείωμα, λοιπόν, θα ήθελα να «ξύσω» λίγο αυτή την αντίληψη: τι (εν)νοούμε όταν λέμε ότι ένα ζήτημα, όποιο κι αν είναι αυτό, είναι «ταξικό»; Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Τη χρονιά που πέρασε –την εκατοστή επέτειο από τα γεγονότα- κυκλοφόρησε το βιβλίο τού Γιώργου Θ. Μαυρογορδάτου 1915. Ο εθνικός διχασμός (Πατάκη, Αθήνα 2015). Πρόκειται για ένα βιβλίο που εξαρχής αυτοπαρουσιάζεται με αρκετά «υψηλό προφίλ» και με κάποια συγκινησιακή φόρτιση: ο συγγραφέας πιστώνει στον εαυτό του μία ερμηνεία (και όχι μια απλή εξιστόρηση) για το φαινόμενο του διχασμού, και μάλιστα κατ’ αυτόν τη μόνη άξια λόγου ερμηνεία, εφόσον από την πρώτη ήδη σελίδα απορρίπτει όλες τις άλλες που διάβασε τα τελευταία χρόνια ως «απογοητευτικές». Εκφράζει μάλιστα και σχετικό παράπονο για το ότι η ερμηνεία αυτή «δεν προκάλεσε συζήτηση».

Αυτό δεν είναι πρόβλημα. Καλά κάνει. Το σημείωμα αυτό δεν το γράφω για να πω ότι πρέπει να είμαστε σεμνοί. Αντιθέτως, το γράφω ακριβώς ώστε από τη μεριά μου να «σηκώσω το γάντι» αυτής της πρόκλησης, να κάνω συζήτηση γύρω από αυτή την ερμηνεία και να αντιπροτείνω μία άλλη, δική μου.

Αυτή η άλλη ερμηνεία είναι η εξής: ότι τον εθνικό διχασμό (του 1915 και, ίσως, κάθε άλλον) δεν πρέπει να τον δούμε ως μία σύγκρουση ανάμεσα σε δύο εναλλακτικά «προτάγματα» για το τι είδους κράτος επιθυμούμε. Πρέπει να τον δούμε, ριζικότερα, ως τον διχασμό ανάμεσα στην επιθυμία του κράτους και την μη επιθυμία του κράτους (ή την επιθυμία του μη κράτους). Το διχασμό δεν τον προκαλεί μία διαφωνία γύρω από το πώς να οργανώσουμε το κράτος, αλλά τον Συνέχεια →

 του Άκη Γαβριηλίδη

Στους τοίχους της ανοιξιάτικης Αθήνας, μπορεί κανείς μεταξύ άλλων να δει την αφίσα του ΣΕΚ για το φετινό τριήμερο «Μαρξισμός 2015». Ως γενικός τίτλος των εκδηλώσεων εμφανίζεται το ερώτημα: «Μπορούν οι εργάτες να κυβερνήσουν;».

Διαβάζοντάς το, μου γεννήθηκε αυθόρμητα ένα άλλο ερώτημα: Θέλουν οι εργάτες να κυβερνήσουν; Ποιοι εργάτες; Και πώς το ξέρουμε; Το είπαν ή το εκδήλωσαν κάπου, κάπως, κάποτε;

Αμέσως μετά όμως μου γεννήθηκε και μία δεύτερη αντίδραση, η εξής: Ας δεχθούμε χάριν της υπόθεσης ότι οι «εργάτες» –ό,τι και αν εννοούμε με τον όρο αυτό- θέλουν και μπορούν να κυβερνήσουν. Πώς θα έμοιαζε πρακτικά μια τέτοια κυβέρνηση; Τι είδους μέτρα θα έπαιρνε;

Ένα παράδειγμα από την επικαιρότητα ακριβώς αυτών των ημερών φαίνεται να υποβάλλει Συνέχεια →

Δημοσιεύουμε παρακάτω αποσπάσματα από το βιβλίο Michel Foucault, La société punitive : Cours au Collège de France 1972-1973, ΕΗΕSS-Gallimard-Seuil, Paris 2013,το οποίο αποτελεί τον 11^ο κατά σειρά έκδοσης (αλλά το 3^ο κατά χρονολογική σειρά) τόμο στη μεταθανάτια έκδοση των παραδόσεων του φιλοσόφου που επιμελούνται οι François Ewald, Alessandro Fontana και Bernard Harcourt, και συγκεκριμένα από την παράδοση της 14/3/1972. Ο τίτλος είναι του μεταφραστή. Οι σημειώσεις είναι των επιμελητών, εκτός αν αναφέρεται αλλιώς.

Όταν μίλησα για παρανομία υπό τη μορφή της λεηλασίας, μίλησα για τον συσσωρευμένο πλούτο σαν να αποτελούνταν από αγαθά προς κατανάλωση, από στοιχεία πλούτου προς θέση σε κυκλοφορία τα οποία θα μπορούσε κανείς να τα ιδιοποιηθεί είτε για να τα χρησιμοποιήσει ο ίδιος, είτε για να τα διανείμει. Αλλά αυτό ήταν απλώς μια αφαίρεση. Ο πλούτος αυτός είναι πριν απ’ όλα ένας μηχανισμός παραγωγής, σε σχέση με τον οποίο το σώμα του εργάτη –τώρα άμεσα παρόν σε σχέση με αυτόν τον πλούτο ο οποίος δεν θα του ανήκει- δεν είναι πλέον απλή επιθυμία, αλλά εργατική δύναμη, η οποία πρέπει να γίνει παραγωγική δύναμη. Σε αυτό ακριβώς το σημείο του μετασχηματισμού της σωματικής δύναμης σε εργατική δύναμη και της ενσωμάτωσης αυτής της δύναμης σε ένα σύστημα παραγωγής που θα την κάνει παραγωγική δύναμη, συγκροτείται μία νέα τάση παρανομίας, η οποία, όπως και εκείνη της λεηλασίας, αφορά τη σχέση ανάμεσα στο σώμα του εργάτη και το σώμα του πλούτου, αλλά το σημείο εφαρμογής της δεν είναι πλέον το σώμα του πλούτου ως αντικείμενο πιθανής ιδιοποίησης, αλλά το σώμα του εργάτη ως δύναμη παραγωγής.

Αυτή η τάση παρανομίας συνίσταται κατ’ ουσίαν στην άρνηση εφαρμογής αυτής της δύναμης στο μηχανισμό παραγωγής. Μπορεί να πάρει περισσότερες μορφές: 1) την απόφαση της οκνηρίας: την άρνηση του εργάτη να προσφέρει στην αγορά εργασίας αυτά τα μπράτσα αυτό το Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Στα λατινικά, η λέξη proles/ proletis σημαίνει «τέκνο, απόγονος».

Στην αρχαία Ρώμη, η λέξη αυτή αποτέλεσε τη ρίζα για έναν άλλο όρο που έμελλε να διαγράψει μακροχρόνια καριέρα στο ευρωπαϊκό λεξιλόγιο των κοινωνικών και πολιτικών θεσμών. Στη δημοκρατία [respublica], και μετέπειτα στην αυτοκρατορία, proletarii αποκαλούνταν οι πολίτες οι οποίοι δεν είχαν καμία φορολογήσιμη περιουσία και, έτσι, το μόνο που μπορούσαν να εισφέρουν στην πολιτεία ήταν να γεννήσουν απογόνους.

Οι πολίτες αυτοί συνιστούσαν χωριστή κατηγορία φορολογουμένων. Το ομώνυμο λήμμα τής wikipedia αρχίζει ως εξής:

Η προέλευση του ονόματος συνδέεται μάλλον με την απογραφή, την οποία πραγματοποιούσαν κάθε πέντε χρόνια οι ρωμαϊκές αρχές προκειμένου να συντάξουν ένα μητρώο των πολιτών και της περιουσίας τους, από το οποίο θα καθορίζονταν οι στρατιωτικές υποχρεώσεις και τα δικαιώματα Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Μετά το ξέσπασμα της πρόσφατης δημοσιονομικής κρίσης στην Ελλάδα, υπήρξε μία προσμονή ότι τώρα επιτέλους θα έρθει η στιγμή της αφύπνισης των μαζών που είχαν «συντηρητικοποιηθεί», «ενσωματωθεί» ή «παρασυρθεί από την πλαστή ευημερία του καταναλωτισμού». Καθώς οι προοπτικές κοινωνικής κινητικότητας και πρόσβασης στο επίπεδο ζωής των «μεσαίων στρωμάτων» εξανεμίζονται, θα μπει κάθε κατεργάρης στον πάγκο του, θα ξεκαθαρίσουν τα μέτωπα και θα έχουμε μία αντιπαράθεση του τύπου «τάξη εναντίον τάξης».

Μια πρόχειρη ματιά σε έντυπες ή ηλεκτρονικές ανακοινώσεις και ανταλλαγές του παραδοσιακού αντιεξουσιαστικού και ακροαριστερού χώρου, δείχνει μια διάχυτη απογοήτευση για αυτό που βιώνεται ως «απουσία» ή «συνθηκολόγηση» των μαζών και ως χλιαρή αντίδρασή τους στην πρόσφατη υπαγωγή των δημόσιων οικονομικών της Ελλάδας στην «τεχνογνωσία» του ΔΝΤ. Ενίοτε, οι ομιλούντες προσφέρουν ως παρηγορία στους εαυτούς τους και τους αναγνώστες τους τη χιλιαστική βεβαιότητα ότι «μετά το καλοκαίρι όμως θα γίνει χαμός». Από πολλούς μάλιστα η αντιπαράθεση αυτή βαφτίστηκε προκαταβολικά «εργατικός Δεκέμβρης», σε αντιδιαστολή με τον «νεολαιίστικο» Δεκέμβρη του 2008 ο οποίος ήταν ελλειμματικός, δευτερεύων, «απλώς πολιτισμικός», αφορούσε παράπλευρες αντιφάσεις και όχι την κύρια, το εποικοδόμημα και όχι τη βάση. Συνέχεια →