του Άκη Γαβριηλίδη

Η Ελισάβετ της Αγγλίας υπήρξε επί δεκαετίες η προσωποποίηση ενός θεσμού απάνθρωπου, ληστρικού, αποικιοκρατικού και δολοφονικού.

Αυτό είναι πέρα από κάθε συζήτηση. Αυτό που είναι συζητήσιμο είναι η επιλογή της άρνησής της να απονείμει χάρη στον Ευαγόρα Παλληκαρίδη ως κύριας, ή και ως μόνης, απόδειξης για το ότι είχε τα χέρια της βαμμένα με αίμα. Μια επιλογή που γνωρίζει μεγάλη διάδοση στον ελληνόφωνο κυβερνοχώρο από χθες.

Με αφορμή της αναφορές αυτές, σκέφτηκα να αναζητήσω κάποιες πληροφορίες και κάποιες λεπτομέρειες για το συγκεκριμένο περιστατικό. Διαπίστωσα ότι σε πολλούς ιστότοπους, μεταξύ των οποίων και η Βικιπαίδεια, είναι δημοσιευμένο, αυτούσιο ή σε διάφορες παραλλαγές, ένα λεπτομερές κείμενο για τη ζωή, τη δράση και το θάνατο του Παλληκαρίδη.

Από την αφήγηση αυτή προκύπτει με σαφήνεια ένα πράγμα: ο Παλληκαρίδης επιδίωξε ο ίδιος λυσσαλέα το θάνατό του, και τελικά –πράγμα όχι τόσο δύσκολο, ιδίως υπό τις συνθήκες εκείνες- τον Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

«Αθέατο Μουσείο» αποκαλείται μια δράση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, στο πλαίσιο της οποίας εκτίθενται αρχαιότητες που τον υπόλοιπο χρόνο βρίσκονται στις αποθήκες του.

Σύμφωνα με δελτίο τύπου/ ανάρτηση στον ιστότοπο του Μουσείου, φέτος η δράση συνίσταται στην έκθεση «σπάνιων και άγνωστων αρχαιοτήτων από την Μικρά Ασία», μεταξύ των οποίων μια μαρμάρινη κεφαλή παιδιού, «με αφορμή την συμπλήρωση ενός αιώνα από την κατάρρευση του μετώπου».

Πώς βρέθηκαν οι αρχαιότητες αυτές στην κατοχή του;

Η ανακοίνωση δεν είναι ιδιαιτέρως αναλυτική ως προς το σημείο αυτό. Για τη συγκεκριμένη Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Τα ελληνικά ΜΜΕ δεν παύουν να μας εκπλήσσουν –ή τουλάχιστο να εκπλήσσουν εμένα- με τις μετά θάνατον βαθμολογήσεις τους.

Αυτή τη φορά, σε αντίθεση με την Μαλβίνα Κάραλη, δεν χρειάστηκε να περιμένουν 20 χρόνια: την ίδια μέρα του θανάτου του (δεν ξέρω μήπως το είχα κάνει και από πιο πριν) έσπευσαν να ανακηρύξουν τον Ματθαίο Γιωσαφάτ «κορυφαίο Έλληνα ψυχαναλυτή».

Η απόφανση αυτή φυσικά είναι εσφαλμένη. Από τους τρεις χαρακτηρισμούς, μόνο ο δεύτερος ευσταθεί. Ο Ματθαίος Γιωσαφάτ ήταν πράγματι Έλληνας. Δεν ήταν όμως ο κορυφαίος ψυχαναλυτής. Πρώτον διότι κανείς ψυχαναλυτής δεν είναι «κορυφαίος», ο ίδιος ο χαρακτηρισμός δεν έχει νόημα –δεν υπάρχει κάποια βαθμολογία ψυχαναλυτών κατά την οποία κάποιοι να βρίσκονται στη κορυφή και κάποιοι στην ουρά.

Δεύτερον, διότι δεν ήταν ψυχαναλυτής.

Δεν παραγνωρίζω ότι το να διεκδικείς τη γνησιότητα και την πιστότητα σε μια πρακτική είναι Συνέχεια →

της πριγκίπισσας Εσμεράλντα του Βελγίου

Για πολλούς, ξεκίνησε μόλις πέρυσι, μετά τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ. Οι διαμαρτυρίες τού Black Lives Matter ενάντια στην αστυνομική βαρβαρότητα στις Ηνωμένες Πολιτείες βρήκαν το αντίστοιχό τους στην Ευρώπη, όπου στοιχεία ρατσισμού είναι χωνεμένα μέσα στο σύστημα. Στο Βέλγιο, τα κεντρικά σημεία όπου ξέσπασε η οργή ήταν τα αγάλματα του βασιλιά Λεοπόλδου Β’, ο οποίος πρωτοστάτησε στη λεηλασία των φυσικών πόρων του Κονγκό και στη βίαιη εκμετάλλευση του πληθυσμού του.

Η κυριαρχία του μονάρχη ήταν βάναυση, ακόμη και με τα πρότυπα του ιμπεριαλισμού του 19ου αιώνα: έθεσε υπό τον προσωπικό του έλεγχο το Κονγκό, μια περιοχή 77 φορές μεγαλύτερη από το Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Το βιβλίο που έγραψε ο μακαρίτης ο Γκρέιμπερ μαζί με τον άλλο Ντέιβιντ νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικό και χρήσιμο για αρκετούς λόγους. Σημειώνω ότι μέχρι τώρα δεν έχω διαβάσει ούτε το μισό. Ωστόσο, από τα μέχρι τώρα ήδη μου είναι σαφές ότι:

1. Το βιβλίο αυτό δεν «αποαποικιοποιεί τις αποικίες» τόσο, όσο «επαρχιοποιεί την Ευρώπη» –ουσιαστικότερα ίσως απ’ ό,τι το εξαιρετικό κατά τα άλλα βιβλίο του Ντιπές Τσακραμπάρτυ με αυτόν τον τίτλο.
   Μέχρι τώρα, είχαμε ως επί το πλείστον ενστάσεις για «ευρωκεντρισμό» ή για «ρατσισμό» κάθε φορά (και αυτό όχι πάντα) που κάποιος διατύπωνε απροκάλυπτα τη θέση ότι μόνο όσα έχουν παραχθεί στη «Δύση» μετράνε, είναι άξια να ληφθούν σοβαρά υπόψη, ενώ όλα τα άλλα είναι «παραδοσιακά», παρωχημένα. Οι κριτικές αυτές όμως ήταν ελαφρώς άσφαιρες, στο βαθμό που, και όσοι τις έκαναν (κάναμε), κατά βάθος δεν καταφέρναμε να κλονίσουμε την πεποίθηση ότι οι «παραδοσιακές κοινωνίες» το πολύ πολύ είναι άξιες συμπάθειας και νοσταλγίας, έστω θεωρητικής μελέτης, αλλά όσα παρήγαγαν εμείς δεν μπορούμε να τα κάνουμε τίποτα σήμερα από πρακτική πολιτική άποψη· είναι (ήταν) για αλλού, για άλλοτε, όχι για εμάς, τις «προηγμένες» και πολύπλοκες κοινωνίες του σήμερα. (Με μερικές αξιοσημείωτες εξαιρέσεις όπως των Ζαπατίστας, της Ροζάβα και ίσως κάποιων ακόμα –που και αυτές όμως ήταν έκθετες σε απόρριψη καθόσον αφορούσαν «αγροτικές κοινότητες στον Τρίτο Κόσμο» και ήταν «ανεφάρμοστες» στις μητροπόλεις).

Συνέχεια →

του Κεχίντε Άντριους

Μια έκθεση που οργανώθηκε στο μουσείο του Ορσαί στο Παρίσι χαράζει νέους δρόμους στο ζήτημα της φυλής και της αναπαράστασής της στις τέχνες. Το Μαύρα μοντέλα: Από τον Ζερικώ στον Ματίς περιλαμβάνει αριστουργήματα μερικών από τους σημαντικότερους ζωγράφους της Γαλλίας, μετονομασμένα με βάση το όνομα των μαύρων υποκειμένων τα οποία εμφανίζονται στις εικόνες, αλλά απουσιάζουν από τις αφηγήσεις περί αυτών.

Η έκθεση είναι μια ευπρόσδεκτη υπενθύμιση ότι οι μαύροι υπήρξαν απαραίτητοι σε χώρες όπως η Γαλλία εδώ και αιώνες, ακόμα κι αν έχουμε αγνοηθεί. Ένας από τους πιο τοξικούς, και τόσο κεντρικούς για τη διαμόρφωση της κοινωνίας μύθους, είναι ότι η Ευρώπη ήταν κάποτε λευκή και καθαρή, μέχρις ότου εισέβαλαν επικίνδυνοι και σκοτεινοί αλλοδαποί που μόλυναν την ιδανική κοινωνία. Μετονομάζοντας τις εικόνες, οι Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Πριν από δύο μήνες, κυκλοφόρησε το βιβλίο τού Σπύρου Ασδραχά Πρωτόγονη Επανάσταση: Αρματολοί και Κλέφτες (18ος -19ος αι.), μια συλλογή άρθρων του με θέμα τους κλέφτες και τους αρματολούς, με επιλογή κειμένων και πρόλογο του Νίκου Θεοτοκά.

Φαντάζομαι ότι και η επιλογή τού τίτλου, κατά μείζονα λόγο, ανήκει στους σημερινούς επιμελητές και όχι στον ίδιο το συγγραφέα.

Η επιλογή δεν είναι άστοχη, ούτε αναντίστοιχη με το περιεχόμενο των άρθρων, εφόσον απομονώνει και σηματοδοτεί τον συγκεκριμένο όρο τον οποίο επινόησε και χρησιμοποίησε ευρύτατα ο συγγραφέας ήδη από τη δεκαετία τού 50. Αυτό όμως που προξενεί απορία, και δημιουργεί την εντύπωση μίας επιστημολογικής και πολιτικής αφέλειας, είναι ότι οι επιμελητές δεν εκφράζουν πουθενά καμία αποστασιοποίηση ή κριτική απέναντι σε αυτόν τον από κάθε άποψη απαράδεκτο και σχεδόν προκλητικό όρο· Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Η τροποποίηση στο άρθρο 336 του Ποινικού Κώδικα, πράγματι συνιστά ιστορική νίκη του γυναικείου κινήματος και του κινήματος ανθρώπινων δικαιωμάτων, όπως ορθώς διαπιστώνει σημερινή ανακοίνωση της Διεθνούς Αμνηστίας.

Κατά τα λοιπά, όμως, το κείμενο της ανακοίνωσης είναι αρκετά προβληματικό. Σίγουρα όχι ιδιαίτερα κινηματικό. Θα έλεγα ότι είναι στα όρια του αποικιοκρατικού.

Μεταξύ άλλων, υποστηρίζει:

Συνέχεια →

των Άκη Γαβριηλίδη – Μαρίας Σαρρή

Το ελληνικό κράτος, έστω με πολλές δυσκολίες και με μεγάλη καθυστέρηση, έχει κάπως συμφιλιωθεί με την ιστορία του φαινομένου της δεκαετίας του 40 που αποκάλεσε «συμμοριτοπόλεμο». Έχει όμως μεγαλύτερη δυσκολία να ξεπεράσει τη μνησικακία του απέναντι σε ένα ακόμα προγενέστερο φαινόμενο: τον «κανονικό» ληστοσυμμοριτισμό, το όνομα του οποίου στο κάτω κάτω χρησιμοποίησε για να στιγματίσει και έτσι να καταστείλει ευκολότερα τους κομμουνιστές.

Σήμερα, εκτίθενται σε δημόσιους χώρους –π.χ. στη Μάντρα του Μπλόκου της Κοκκινιάς- τιμητικές προτομές του Άρη Βελουχιώτη, ενός ανθρώπου του οποίου το κεφάλι είχε εκτεθεί ως τρόπαιο στην κεντρική πλατεία των Τρικάλων μετά την εκτέλεσή του. Ταυτόχρονα, όμως, στο Εγκληματολογικό Μουσείο της Αθήνας, σύμφωνα με την ίδια την υπερήφανη περιγραφή που βρίσκουμε στην ιστοσελίδα του, εκτίθενται, για αδιευκρίνιστους επιστημονικούς (;) σκοπούς, «κεφαλές καρατομηθέντων ληστών», Συνέχεια →

της Σάλλυ ΜακΚή

Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί μετάφραση του τελευταίου τμήματος του άρθρου τής Sally McKee «The Revolt of St Tito in fourteenth‐century Venetian Crete: A reassessment», Mediterranean Historical Review 1994 9:2, 173-204. Μετάφραση-σημειώσεις Α.Γ. Ευχαριστώ τον Γιάννη Μηλιό που τράβηξε την προσοχή μου στο άρθρο αυτό και γενικότερα στο θέμα στο οποίο αναφέρεται.