των Ντέιβιντ Γκρέιμπερ και Ντέιβιντ Ουένγκροου

Για πάνω από έναν αιώνα, κοινωνικοί επιστήμονες και πολιτικοί φιλόσοφοι συζητούν για το ποια είναι η «καταγωγή του κράτους». Οι συζητήσεις αυτές ποτέ δεν κατέληξαν κάπου, ούτε είναι ιδιαίτερα πιθανό να καταλήξουν. Στο σημείο αυτό του βιβλίου μπορούμε τουλάχιστον να καταλάβουμε γιατί. Όπως συμβαίνει και με την «προέλευση της ανισότητας», το να ψάχνουμε την προέλευση του κράτους είναι σαν να κυνηγάμε ένα φάντασμα. Όπως σημειώσαμε στην αρχή του κεφαλαίου, οι Ισπανοί κονκισταδόρες στη νότια Αμερική δεν διανοήθηκαν ποτέ να ρωτήσουν εάν απέναντί τους είχαν «κράτη», εφόσον η έννοια αυτή δεν υπήρχε καν την εποχή εκείνη. Το λεξιλόγιο που χρησιμοποιούσαν, Συνέχεια →

 του Νικολάι Σσόριν-Τσάικοβ

Το βιβλίο Two Lenins. A brief anthropology of time του Nikolai Ssorin-Chaikov είναι ένα σχετικά σύντομο αλλά φιλόδοξο και πολύπλοκο εγχείρημα που προσπαθεί να αρθρώσει έναν προβληματισμό γύρω από τη χρονικότητα, τη νεωτερικότητα, το κράτος και τη σχέση της ίδιας της ανθρωπολογίας με αυτές τις έννοιες –και άλλες ακόμα. Το εμπειρικό υλικό για αυτόν τον προβληματισμό αντλείται από δύο πηγές: την εθνογραφική έρευνα πεδίου που διεξήγαγε ο συγγραφέας επί πολλά χρόνια, ξεκινώντας ήδη από τη δεκαετία του 80, σε νομαδικούς πληθυσμούς της Σιβηρίας, και μία έκθεση που συνεπιμελήθηκε το 2006 στη Μόσχα με τίτλο –και αντικείμενο– «Επίσημα δώρα στους κατά καιρούς ηγέτες της Σοβιετικής Ένωσης».

Παρακάτω παρουσιάζουμε μεταφρασμένο ένα απόσπασμα από το 5^ο κεφάλαιο του βιβλίου (σ. 97-101). Παραλείψαμε κάποιες προτάσεις, και τις υποσημειώσεις, για λόγους απλότητας και κατανοησιμότητας. Ο αναγνώστης που γνωρίζει αγγλικά μπορεί να βρει την πλήρη μορφή του κειμένου σε ηλεκτρονική μορφή εδώ. Μετάφραση: Α.Γ.

Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Προ καιρού, σε ανύποπτο χρόνο, είχα υποστηρίξει εδώ ότι η μακεδονικότητα είναι μία έκφραση της τέχνης τού να μην κυβερνάσαι· μια τέχνη που έχει θεωρητικοποιήσει ο Αμερικανός αναρχικός ανθρωπολόγος Τζέιμς Σκοττ υπό τον όρο μῆτις, τον οποίο βέβαια δανείστηκε από τις αναλύσεις των Γάλλων (και Βέλγων) αρχαιοελληνιστών του τέλους του 20ού αιώνα.

Η ισχύς μίας ιδέας κρίνεται και από την ικανότητά της να εφαρμόζει σε πράγματα που δεν είχαν προκύψει όταν πρωτοδιατυπώθηκε και να τα ερμηνεύει. Πιστεύω λοιπόν ότι το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στη δημοκρατία της Μακεδονίας θέτει μια πολύ ενδιαφέρουσα πρόκληση και ευκαιρία επαλήθευσης και εμβάθυνσης εκείνου του Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Προς το τέλος τού Surveiller et punir, ο Φουκώ εκτοξεύει μία εκρηκτικών συνεπειών κριτική διατύπωση συνολικά προς τις λεγόμενες επιστήμες του ανθρώπου, υπονοώντας ότι αυτές είναι «γέννημα της φυλακής».

Δύο δεκαετίες αργότερα, ο Αγκάμπεν ήρθε να συμπληρώσει/ διορθώσει την ανάλυση του Φουκώ με τη θέση ότι το κύριο παράδειγμα της νεωτερικής εξουσίας δεν είναι τόσο η φυλακή, όσο το στρατόπεδο.

Ένα από τα αποτελέσματα αυτής της θέσης, όσο και αν δεν το ακολούθησε ο ίδιος ο Αγκάμπεν, ήταν ότι άνοιξε τη βιοπολιτική γραμμή ανάλυσης προς μια αποικιακή διάσταση· διότι το στρατόπεδο επινοήθηκε ως εργαλείο πρώτα στις αποικίες (περίπου ταυτόχρονα στην Κούβα και στη Νότια Αφρική στο γύρισμα από τον 19ο στον 20ό αιώνα) και αργότερα μεταφέρθηκε στις μητροπόλεις.

Οι μετααποικιακές σπουδές, ήδη πριν από την παρέμβαση του Αγκάμπεν, είχαν αναδείξει –και συνεχίζουν να αναδεικνύουν και να τεκμηριώνουν- το βασικό πόρισμα που συνάγεται από αυτή τη μετατόπιση: ότι η αποικιοκρατία, μεταξύ άλλων πραγμάτων, είναι πάντοτε και μία παραγωγή γνώσης, μία ανάπτυξη λόγων. Λόγων για τον άνθρωπο. Δηλαδή είχε πάντοτε την ανθρωπολογία της: συνοδευόταν από μία ταξινόμηση και μελέτη των πληθυσμιακών ομάδων, των διαφορών τους, των χαρακτηριστικών και των κατάλληλων χαρακτηρισμών τους …

Όποιος έχει όλα αυτά υπόψη του, δεν θα δυσκολευθεί καθόλου να βρει τον κατάλληλο χαρακτηρισμό για το έγγραφο που πρόσφατα έγινε γνωστό ότι απέστειλε το Τμήμα Ασφάλειας Κομοτηνής προς το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, με το οποίο Συνέχεια →

του Ε. Ζάχου

Η ποντιακή είναι γλώσσα ιδιαίτερη κι όχι διάλεκτος της Νεοελληνικής.

Για να το καταλάβουμε αυτό πρέπει και πάλι να ανατρέξουμε στην Κοινωνική Ανθρωπολογία, που δεν ανέχεται τις «πολιτικές κερδοσκοπίες».

Αρχικά ο γλωσσικός χάρτης της βορειοανατολικής Μικρασίας περιλάμβανε τεσσάρων ειδών γλωσσικά όργανα αντίστοιχα με τις υπάρχουσες μορφές της παραγωγής.

α) Φυλετικές γλώσσες κινητών, νομαδικών ανθρώπινων ομάδων που από άποψη φωνητικής και λεξιλογίου έμοιαζαν σίγουρα με τις γλώσσες των καυκασιανών φυλών στ’ ανατολικά και με τις γλώσσες των άλλων μικρασιατικών φυλών στα δυτικά.

β) Γλώσσες Λαβυρίνθων, στα μέρη όπου κάποιες φυλές σταθεροποιούνταν, κυρίως γύρω από μεταλλεία. Οι γλώσσες αυτές, εξειδικευμένες σε τεχνικές διαδικασίες πιο περίπλοκες, πρέπει να ‘ταν σε όλο και μικρότερη επικοινωνία με τις φυλετικές γλώσσες και σε όλο και μεγαλύτερη επικοινωνία με τα γλωσσικά όργανα άλλων Λαβυρίνθων της Μικρασίας και ίσως και με πιο μακρινούς Λαβυρίνθους της Ασίας, της Αφρικής και της Ευρώπης. Έτσι Συνέχεια →

του Πέτερ Σέντυ

Το σύντομο άρθρο περί φετιχισμού που δημοσιεύει το 1927 ο Φρόιντ διαπερνάται από προβληματισμούς σχετικά με την όραση και την ορατότητα[1]. Έτσι, η πρώτη «περίπτωση» που αναφέρεται είναι εκείνη «ενός νέου άντρα ο οποίος είχε αναδείξει σε προϋπόθεση του φετίχ μια ορισμένη λάμψη πάνω στη μύτη, δηλαδή στα γερμανικά: Glanz auf der Nase. Πράγμα που η ανάλυση κατάφερε να αναμεταφράσει στην ξεχασμένη μητρική γλώσσα του ασθενούς, ήτοι τα αγγλικά, ως ένα «βλέμμα (glance) πάνω στη μύτη». Παρακάτω, μπορούμε να διαβάσουμε έναν μεταξύ των γραμμών διάλογο με τον Γάλλο ψυχίατρο Ρενέ Λαφόργκ για το θέμα του «σκοτισμού», ο οποίος δηλώνει τη δημιουργία ενός τυφλού σημείου στην όραση[2]. Αν λοιπόν το ορατό και το αόρατο είναι μοτίβα που επανέρχονται στο κείμενο, αυτό που εντούτοις πρέπει να συγκρατήσει την προσοχή μας είναι η σχεδόν κινηματογραφική περιγραφή που δίνει ο Φρόιντ για τη γένεση του φετίχ.

Αφού παρατηρήσει ο ίδιος ότι υπάρχει κίνδυνος να «απογοητεύσει» ορίζοντας το φετίχ Συνέχεια →

του Κλωντ Λεβί-Στρως[1]

Εδώ και κάποιες δεκαετίες, οι σχέσεις ανάμεσα στους εθνολόγους και τους λαούς τους οποίους μελετούν έχουν βαθιά μεταβληθεί. Χώρες που ήταν άλλοτε αποικίες, σήμερα ανεξάρτητες, προσάπτουν στους εθνολόγους ότι παρεμποδίζουν την οικονομική τους ανάπτυξη ενθαρρύνοντας την επιβίωση παλαιών εθίμων και παρωχημένων πεποιθήσεων. Σε λαούς που διψάνε για εκσυγχρονισμό, η εθνολογία εμφανίζεται ως η τελευταία ενσάρκωση της αποικιοκρατίας· της εκφράζουν δυσπιστία, αν όχι και εχθρότητα.

Αλλού, οι ιθαγενείς μειονότητες που υφίστανται στο πλαίσιο μεγάλων σύγχρονων εθνών –Καναδά, Ηνωμένων Πολιτειών, Αυστραλίας, Βραζιλίας- απέκτησαν οξυμένη συνείδηση της εθνοτικής τους προσωπικότητας, των ηθικών και νομικών τους δικαιωμάτων. Οι μικρές αυτές κοινότητες δεν δέχονται πλέον να τις μεταχειρίζονται ως αντικείμενα μελέτης οι εθνολόγοι, τους οποίους βλέπουν ως παράσιτα, και μάλιστα ως εκμεταλλευτές στο διανοητικό επίπεδο. Με την επέκταση του βιομηχανικού Συνέχεια →