του Άκη Γαβριηλίδη

Για τα φετινά θέματα στις πανελλαδικές ελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας υπήρξαν αντιδράσεις, κυρίως από φεμινιστική/ αριστερή σκοπιά, και δευτερευόντως από τα δεξιά.

Τόσο οι μεν, όσο και οι δε, (τουλάχιστον όσες έχω εγώ υπόψη μου), βασίζονται στον ηθικό πανικό και σε μία κρατικιστική/ φρονηματιστική αντίληψη για τη δημόσια εκπαίδευση. Ειδικότερα, λαμβάνουν ως δεδομένα τα εξής: ότι, όταν ένα κείμενο δίνεται προς εξέταση, το κείμενο αυτό «εκφράζει» (ή έστω «καθρεφτίζει αντικειμενικά» –θεωρία της αντανάκλασης) την κυρίαρχη ιδεολογία, το «κράτος», την «εξουσία», την «πατριαρχία», η δε επιλογή του έχει ως στόχο –ή έστω ως αντικειμενικό αποτέλεσμα- την προβολή των θέσεων αυτού του κειμένου και την ενστάλαξή τους στα μυαλά των νεαρών μαθητών. Ως εκ τούτου, καθήκον μας είναι η αποτροπή της κακόβουλης Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Μία από τις εκπλήξεις –αν και όχι βέβαια η σημαντικότερη- των τελευταίων εκλογών υπήρξε και η καλή, δεδομένων των συνθηκών, επίδοση του κόμματος «Νίκη».

Ανήκω κι εγώ στη μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων που πληροφορήθηκαν την ύπαρξη τέτοιου κόμματος το βράδυ της 21/5. Από περιέργεια, λοιπόν, αναζήτησα να δω τι μέρος του λόγου είναι, μέσα από το πρόγραμμα και τις δηλώσεις των ιθυνόντων του.

Για να το κάνω αυτό, χρειάστηκε να αφήσω από τα χέρια μου ένα βιβλίο που έτυχε να διαβάζω τις ίδιες μέρες: το Ο μακρυγιαννισμός. Τραγούδια για τον Μακρυγιάννη, του Γιώργου Κόκκινου. Και ειδικότερα μία ενότητα του βιβλίου αυτού στην οποία ο συγγραφέας, με αφορμή τα σχετικά τραγούδια που οφείλονται στον Νίκο Γκάτσο, συνοψίζει τις κοινωνικοπολιτικές απόψεις του ποιητή και στιχουργού. (Οι αναγνώστες αυτού του μπλογκ, ή/ και των Θέσεων, ίσως γνωρίζουν ότι κάτι ανάλογο είχα επιχειρήσει και εγώ πριν από είκοσι σχεδόν χρόνια. Στο συγκεκριμένο άρθρο μου αναφέρεται ο Κόκκινος, δηλώνοντας ρητά ότι συμφωνεί επί του γενικού με κάποιες επιμέρους επιφυλάξεις).

Περνώντας λοιπόν από την πολιτική ιδεολογία του Γκάτσου, όπως την συνοψίζει ο Κόκκινος (και εγώ), στην πολιτική ιδεολογία της «Νίκης», με περίμενε μια καινούρια έκπληξη: ήταν σαν να συνέχιζα να διαβάζω τον ίδιο λόγο.

Καλά, όχι ακριβώς τον ίδιο. Στη μια περίπτωση έχουμε διατυπώσεις πεζές, απλοϊκές, φλύαρες· στην άλλη, καλογυαλισμένες, Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Στις επικείμενες εκλογές, ένα από τα κόμματα που κατεβαίνουν, και μάλιστα εκείνο με την πιο μακροχρόνια παρουσία στην πολιτική και κοινοβουλευτική ζωή της Ελλάδας, χρησιμοποιεί ως βασικό σύνθημα τη φράση «μόνο ο λαός σώζει το λαό». Αμέσως μετά, ακολουθεί μία άλλη φράση: «21 Μαΐου ψηφίζουμε ΚΚΕ».

Παράδοξη συνεπαγωγή. Non sequitur. Η δεύτερη φράση όχι μόνο δεν αποτελεί λογική συνέπεια της πρώτης, αλλά έρχεται σε αντίθεση με αυτήν. Στην παράδοση της πολιτικής σκέψης και δράσης, το σύνθημα αυτό είναι σύνθημα υπέρ της άμεσης δημοκρατίας και κατά της αντιπροσωπευτικής. Το λογικά συνεπές και αναμενόμενο θα ήταν να πει κανείς: μόνο ο λαός σώζει το Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Το να τίθεται ένα τέτοιο ερώτημα όπως αυτό του τίτλου για οποιονδήποτε άνθρωπο ηχεί –δικαίως- παράλογο και προσβλητικό.

Ωστόσο, ακριβώς αυτό το ερώτημα έθεσε δημόσια ο ίδιος ο Αναγνωστάκης ως προς τον Καβάφη. Ή μάλλον, δεν το έθεσε καν, αλλά θεώρησε ότι είναι ήδη απαντημένο και η απάντηση αυτή είναι γνωστή και δεδομένη για όλους:

Ο Καβάφης δεν ήταν φυσιολογικός άνθρωπος. Είχε ένα γνωστό βίτσιο [sic].

Aυτό επί λέξει υποστήριξε ανερυθρίαστα ο κρητο-θεσσαλονικιός ποιητής (ο οποίος, υπενθυμίζω, ήταν γιατρός το επάγγελμα), σε άρθρο του στο περιοδικό που ο ίδιος διηύθυνε, την Κριτική, του 1959 (τ. 6, σ. 258).

Και δεν έμεινε εκεί. Συνέχισε λέγοντας:

Βίτσιο αρκετά διαδεδομένο στα χρόνια μας και ενίοτε προκλητικά διατυμπανιζόμενο μέσα στα φιλελεύθερα ήθη μας. Ένα βίτσιο που έχει επιστημονικά μελετηθή και αναλυθή από πολλές πλευρές και που είναι ιδιαίτερα προσφιλές σα θέμα στη λογοτεχνία δική μας και ξένη. Πολλοί ποιητές –αφού μιλάμε για ποιητές- είχαν το βίτσιο αυτό. Σ’ άλλους είχε εμφανή επίδραση στο έργο τους, σ’ άλλους καθόλου, μερικοί το αποκρύπτουν επιμελώς και άλλοι πάλι επιδεικτικά το προβάλλουν. Το βίτσιο αυτό εξουσιάζει [sic] και ένα μεγάλο μέρος –το σημαντικότερο ή το ολιγότερο σημαντικό; Ιδού η απορία!- του Καβαφικού έργου. (…) Και στην «ανοιχτή» –αντιπαθητικά και αντιαισθητικά κάποτε ανοιχτή- αυτή διατύπωση, στην άμεση προβολή μιας «απαγορευμένης» ανωμαλίας, στο –συνεπώς- σκαμπρόζικο του όλου θέματος οφείλεται ασφαλώς, όσο παράδοξο κι αν φαίνεται, σε ένα μεγάλο βαθμό και η πρόωρη δημοτικότητα αλλά και η χωρίς προηγούμενο διάδοση που γνώρισε και γνωρίζει η ποίηση του Καβάφη. (Οι υπογραμμίσεις δικές μου -Α.Γ.). Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Βάδιζε λέει κάποιος, Απρίλιο μήνα, να πάει στην πόλη, και στο δρόμο πείνασε. Είδε μία συκιά και πήγε να κόψει σύκα. Δεν βρήκε όμως, και γι’ αυτό καταράστηκε τη συκιά να ξεραθεί.

Αν άκουγε κανείς την ιστορία αυτή πρώτη φορά χωρίς να γνωρίζει ποιος ήταν ο πρωταγωνιστής της, σίγουρα θα σκεφτόταν ότι είναι κάποιος με νοητική και συναισθηματική συγκρότηση ενός τρίχρονου παιδιού και με μηδενική ικανότητα διαχείρισης της ματαίωσης και της επιθετικότητας.

Όμως, σύμφωνα τουλάχιστον με το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο (21:19), ο πρωταγωνιστής αυτός ήταν, ούτε λίγο ούτε πολύ, ο Ιησούς Χριστός. Δηλαδή, σύμφωνα πάντα με την ίδια αφήγηση, ο υιός του Θεού, που είναι πάνσοφος και πανάγαθος και ήρθε στη γη για να μας διδάξει να αγαπάμε τους εχθρούς ημών και να υπερβούμε επιτέλους το «οφθαλμόν αντί οφθαλμού». Κι όμως, ο Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

1. Ποιος επενέβη στο Επεμβαίνεις;

Το τραγούδι Επεμβαίνεις, του Κώστα Τριπολίτη και του Σταμάτη Κραουνάκη, είναι ένα από τα πολύ λίγα στα οποία συμμετέχει ο Γιώργος Ζαμπέτας ως μόνο τραγουδιστής σε ένα τραγούδι το οποίο έγραψε άλλος συνθέτης, και μάλιστα πολύ νεότερός του.

Αυτή δεν είναι η μόνη ιδιαιτερότητα του τραγουδιού αυτού. Έγραψα ότι ο Ζαμπέτας συμμετέχει διότι δεν είναι η μόνη φωνή που ακούγεται· εκείνος τραγουδάει μόνο τα ρεφραίν, ενώ στα κουπλέ –όπως και σε όλον τον υπόλοιπο δίσκο, τα «Σκουριασμένα Χείλη»- τραγουδά η Βίκυ Μοσχολιού.

Ο καταμερισμός αυτός επιβάλλεται μόνο από την επιθυμία για αυτό το guest appearance. Δεν επιβάλλεται πάντως από τη λογική των στίχων, και μάλιστα έρχεται σε αντίθεση με αυτήν. Διότι οι στίχοι αυτοί είναι προφανές ότι είναι γραμμένοι ως λόγος ενός μόνο προσώπου, όχι δύο. Και μάλιστα ενός αρσενικού προσώπου, ή πάντως ενός που συνδέεται ερωτικά με γυναίκες και όχι με άνδρες.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το τραγούδι, έτσι όπως ηχογραφήθηκε τελικά, να χαρακτηρίζεται από μία χονδροειδή κακοτεχνία. Στο Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Στην ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Το βλέμμα του Οδυσσέα», υπάρχει ένας μονόλογος που εκφωνεί ο οδηγός ταξί, τον οποίο υποδύεται ο Θανάσης Βέγγος, απευθυνόμενος προς τον πρωταγωνιστή Χάρβεϊ Καϊτέλ –ή πάντως παρουσία του τελευταίου, ο οποίος τον ακούει αλλά δεν λέει τίποτε. Τα λόγια αυτά φαίνεται ότι έχουν κάνει ιδιαίτερη εντύπωση στους θεατές –άλλωστε, αυτό φαίνεται να αποτελούσε επιδίωξη του σκηνοθέτη, ο οποίος «υπογραμμίζει» οπτικά τη σκηνή και εφιστά την προσοχή του θεατή σε αυτήν.

Το κείμενο του μονολόγου συνίσταται στις παρακάτω φράσεις, οι οποίες εκφωνούνται με παύσεις αρκετών δευτερολέπτων ενδιαμέσως (στα σημεία όπου αλλάζει παράγραφος):

Ξέρεις κάτι; Η Ελλάδα πεθαίνει. Πεθαίνουμε σα λαός. Κάναμε τον κύκλο μας. Δεν ξέρω πόσες χιλιάδες χρόνια ανάμεσα σε σπασμένες πέτρες και αγάλματα… και πεθαίνουμε…

(πιο φορτισμένα) Αλλά αν είναι να πεθάνει η Ελλάδα, να πεθάνει γρήγορα! Γιατί η αγωνία κρατάει πολύ και κάνει πολύ θόρυβο.

(πλησιάζει στον γκρεμό στην άκρη του δρόμου)

Μωρή φύσηηη! Μόνη σου είσαι; Μόνος μου είμαι κι εγώ… πάρε ένα μπισκότοοο! (και πετάει πράγματι ένα μπισκότο στον αέρα).

Τη σκηνή αυτή την έχουν αναπαράγει πολλοί στον κυβερνοχώρο, οπτικά ή/ και γραπτά, με ανεπιφύλακτα θετικά έως εξυμνητικά σχόλια. Κανείς όμως δεν μπήκε στον κόπο να εξηγήσει γιατί του έκανε εντύπωση και τι νόημα συνήγαγε από αυτό.

Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το δημοσίευμα με τίτλο «‘Η Ελλάδα πεθαίνει!’: Η πιο συγκλονιστική σκηνή του Βέγγου δεν είναι κωμική».

Αν η σκηνή αυτή δεν είναι κωμική, τότε νομίζω ότι ο μόνος άλλος χαρακτηρισμός που της ταιριάζει είναι «γελοία». Δηλαδή Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Είναι γνωστό ότι το ελληνικό νομικό (και δικαστικό) σύστημα είναι από τα πιο εχθρικά προς την ελευθερία του λόγου, και ιδίως της κριτικής, και ότι αυτή η εχθρότητα ανοίγει την όρεξη σε διάφορους που πάσχουν από δικομανία –ή άλλες συναφείς μανίες- να αρχίζουν για ψύλλου πήδημα τις δικαστικές ενέργειες κάθε φορά που φαντάζονται ότι κάποιος τους δυσφημεί ή τους συκοφαντεί. Είναι επίσης γνωστό, και ως ένα βαθμό κατανοητό εν όψει της ανεργίας που μαστίζει τον κλάδο, ότι διάφοροι επιφανείς ή λιγότερο επιφανείς δικηγόροι προσπαθούν να κεφαλαιοποιήσουν αυτό το υλικό και να εξυπηρετήσουν πρόθυμα, αν όχι να ενθαρρύνουν, τέτοιες ενέργειες. Παρόλα αυτά, όμως, ή ακριβώς γι’ αυτό, τόσο οι μεν όσο και οι δε καλό θα είναι –πρωτίστως για τους ίδιους- να φροντίζουν κάπως τη γλώσσα που χρησιμοποιούν σε αυτές τους τις προσπάθειες, δεδομένου ότι η γλώσσα είναι τόσο το αντικείμενο όσο και το μέσο τους.

Μια τέτοια φροντίδα ας πούμε είναι παντελώς απούσα από το τελευταίο κρούσμα επίδοξης ιδιωτικής λογοκρισίας: την ΕΝΩΠΙΟΝ ΠΑΝΤΟΣ ΑΡΜΟΔΙΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΚΑΙ ΠΑΣΗΣ ΑΡΧΗΣ ΕΞΩΔΙΚΟΝ ΔΗΛΩΣΙΝ – ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑ – ΠΡΟΣΚΛΗΣΙΝ του Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου με την επωνυμία «Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος Ν.Π.Δ.Δ.», Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Το τραγούδι Τα νέα της Αλεξάνδρας, του Κώστα Γιαννίδη/ Γιάννη Κωνσταντινίδη, προσωπικά το είχα ακούσει για πρώτη (και μόνη) φορά από μία επανεκτέλεση με την «Αθηναϊκή Κομπανία», τη δεκαετία του 1980. Δεν μου είχε κάνει καμία ιδιαίτερη αισθητική ή άλλη εντύπωση. Μου είχε φανεί ψιλομέτριο, και τεχνικά κάπως αδέξιο όπως αναμένεται να είναι ένα ζεϊμπέκικο γραμμένο από κάποιον ο οποίος μέχρι τότε δεν είχε γράψει ποτέ στη ζωή του ζεϊμπέκικο αλλά ασχολιόταν με την κλασική και την ελαφρά μουσική.

Με σχετική έκπληξη είδα, εδώ και ένα-δυο χρόνια, το τραγούδι αυτό να επανέρχεται στην επικαιρότητα και να επενδύεται με ιδιαίτερη φόρτιση, τόση όση σίγουρα δεν είχε προκαλέσει την εποχή που πρωτοκυκλοφόρησε, ούτε οποιαδήποτε άλλη στιγμή ενδιαμέσως. Η αναζωπύρωση αυτή του ενδιαφέροντος οδήγησε και στη δημιουργία ακόμη μίας επανεκτέλεσης-δια(ανα)σκευής, την οποία οι δημιουργοί της ανέβασαν στο Youtube προσδιορίζοντάς την ακριβέστερα με τον αγγλικό όρο reclaim. Δεν πρόκειται Συνέχεια →