του Άκη Γαβριηλίδη

Μία από τις εκπλήξεις –αν και όχι βέβαια η σημαντικότερη- των τελευταίων εκλογών υπήρξε και η καλή, δεδομένων των συνθηκών, επίδοση του κόμματος «Νίκη».

Ανήκω κι εγώ στη μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων που πληροφορήθηκαν την ύπαρξη τέτοιου κόμματος το βράδυ της 21/5. Από περιέργεια, λοιπόν, αναζήτησα να δω τι μέρος του λόγου είναι, μέσα από το πρόγραμμα και τις δηλώσεις των ιθυνόντων του.

Για να το κάνω αυτό, χρειάστηκε να αφήσω από τα χέρια μου ένα βιβλίο που έτυχε να διαβάζω τις ίδιες μέρες: το Ο μακρυγιαννισμός. Τραγούδια για τον Μακρυγιάννη, του Γιώργου Κόκκινου. Και ειδικότερα μία ενότητα του βιβλίου αυτού στην οποία ο συγγραφέας, με αφορμή τα σχετικά τραγούδια που οφείλονται στον Νίκο Γκάτσο, συνοψίζει τις κοινωνικοπολιτικές απόψεις του ποιητή και στιχουργού. (Οι αναγνώστες αυτού του μπλογκ, ή/ και των Θέσεων, ίσως γνωρίζουν ότι κάτι ανάλογο είχα επιχειρήσει και εγώ πριν από είκοσι σχεδόν χρόνια. Στο συγκεκριμένο άρθρο μου αναφέρεται ο Κόκκινος, δηλώνοντας ρητά ότι συμφωνεί επί του γενικού με κάποιες επιμέρους επιφυλάξεις).

Περνώντας λοιπόν από την πολιτική ιδεολογία του Γκάτσου, όπως την συνοψίζει ο Κόκκινος (και εγώ), στην πολιτική ιδεολογία της «Νίκης», με περίμενε μια καινούρια έκπληξη: ήταν σαν να συνέχιζα να διαβάζω τον ίδιο λόγο.

Καλά, όχι ακριβώς τον ίδιο. Στη μια περίπτωση έχουμε διατυπώσεις πεζές, απλοϊκές, φλύαρες· στην άλλη, καλογυαλισμένες, άρτιες, αισθητικοποιημένες (και αυτό όχι πάντα: δεν λείπουν και οι τραμπουκισμοί· πρβλ. «σα δεν ντρέπεσαι βρε γκιόσα» κ.λπ.). Και οι δύο λόγοι, πάντως, συμμερίζονται μια σειρά βασικών παραδοχών:

α) την πίστη στη θεοκρατία, καθώς και στη μοναδικότητα και την ανωτερότητα του ελληνικού λαού που είναι ο εκλεκτός λαός του Θεού.

β) Μια θεωρία πτώσης/ προπατορικού αμαρτήματος: ο ελληνικός/ ορθόδοξος λαός είχε κάποτε μια χρυσή εποχή, μια παραδείσια κατάσταση ευθύτητας, εντιμότητας και αδιαμεσολάβητης επικοινωνίας των ανθρώπων μεταξύ τους και με τη φύση/ το τοπίο, (όπως αυτή συμβολοποιείται χαρακτηριστικά από την αγιοποιημένη εικόνα του στρατηγού Μακρυγιάννη), από την οποία εξέπεσε εξαιτίας της ξενόφερτης νεωτερικότητας και των τεχνολογιών της, περιλαμβανομένης της τεχνολογίας πολιτικής επικοινωνίας, της «μαζικής δημοκρατίας» και της μεταπολίτευσης, διότι όλα αυτά οδηγούν στον εκμαυλισμό του αγνού λαού, τη διαφθορά των παραδοσιακών ηθών και την καταστροφή της φύσης.

γ) Γι’ αυτό, πρέπει να εγκαταλείψουμε τις πολιτικές ιδεολογίες και τους λαϊκιστές ρήτορες που τις διακινούν, να μην είμαστε ούτε αριστερά, ούτε δεξιά, και να επιστρέψουμε στις πατροπαράδοτες αξίες. Διότι αλλιώς η πατρίδα κινδυνεύει. Όσο κι αν τους ευλογεί ο Χριστός για να γλιτώσουν τη «φλούδα γης» που είναι δική τους, οι Έλληνες πάντοτε απειλούνται από τα Σκόπια, τους μουσουλμάνους, τον Σουλτάνο και άλλους βάρβαρους λαούς –αλλά κυρίως από τη δική τους χαλάρωση των ηθών, από το ότι «έχουν τα παιδιά τους σκόρπια».

δ) Σε μία τέτοια προσπάθεια για αναίρεση της πτώσης και διόρθωση της πορείας είναι δυνατό, και μοιραίο, να πρωταγωνιστήσουν χαρισματικά άτομα που την αντιλαμβάνονται και προσπαθούν να την καταπολεμήσουν. Βέβαια, οι διεφθαρμένοι άρχοντες πάντοτε παραμονεύουν για να τους συντρίψουν, και συχνά τα καταφέρνουν διότι είναι ισχυρότεροι· αλλά ακόμα και τότε, ή ιδίως τότε, δηλαδή όταν υποφέρουν και αναδεικνύονται σε θύματα, οι αγνοί και αθώοι εκφραστές της «συντηρητικής εξέγερσης» (ο Ιησούς Χριστός και οι πιστοί του, ο Κεμάλ, ο ευαίσθητος ληστής), γενικώς οι εκφραστές της πολιτικής ορθοδοξίας, αποκαλύπτουν το ηθικό τους πλεονέκτημα. Έτσι, μας κάνουν να συνειδητοποιήσουμε την ανάγκη για την επέμβαση μιας ανώτερης δύναμης που να καθαρίσει τη χώρα από το «σκουπιδαριό» που την έχει κατακλύσει.

Πολλοί και διάφοροι, άλλοι με ικανοποίηση και χαιρεκακία, άλλοι με απόγνωση, αποφάνθηκαν ότι τα αποτελέσματα των τελευταίων εκλογών έδειξαν μία «συντηρητικοποίηση» και μία «δεξιά στροφή» της κοινωνίας.

Αν ισχύει η παραπάνω ανάλυση στο μικρο-επίπεδο, μας δείχνει ότι η διαπίστωση αυτή, στη γενικότητά της, δεν αποτελεί την τελευταία λέξη. Πολλά από τα θέματα που συνδυάζονται τώρα σε αυτό το νέο αμάλγαμα που φιλοδοξεί να διαδραματίσει πολιτικό ρόλο υπήρχαν διάχυτα και κυκλοφορούσαν –αν δεν κυριαρχούσαν κιόλας- στην ελληνική κοινωνία και στους θεσμούς της, περιλαμβανομένης της εκπαίδευσης, ακόμα και κατά την επάρατη «μεταπολίτευση». Χωρίς πάντοτε να αυτοπαρουσιάζονται, ή να γίνονται αντιληπτά από τους άλλους, ως «ακροδεξιά».

Τα θέματα αυτά δεν εμφανίστηκαν τώρα. Ίσως τώρα επιχειρείται να αρθρωθούν σε μία νέα, σχετικά (αλλά όχι απόλυτα) ευσταθή ισορροπία με βάση ένα νέο κυρίαρχο σημαίνον.

Δεν εννοώ ότι αυτό είναι κάτι αδιάφορο, ή ότι αποτελεί μια επιφανειακή απλώς αλλαγή. Είναι όμως μία ενδεχομενική εξέλιξη. Ό,τι συναρμολογείται, μπορεί να αποδομηθεί, να αποσταθεροποιηθεί. Ή ίσως αποδομείται ήδη τη στιγμή που συγκροτείται.

Το τι μπορούμε εμείς να κάνουμε πρακτικά ώστε να συμβάλουμε σε μια τέτοια αποδόμηση, αυτή τη στιγμή δεν είναι σαφές. Η επίγνωση όμως αυτής της διαδρομής και αυτής της ιστορίας είναι κάτι που αποτρέπει τον πανικό. Ως τέτοια, αποτελεί και αυτή μια υλική πράξη.