του Άκη Γαβριηλίδη

Στην τρέχουσα συγκυρία, η οποία σημαδεύεται από την πρωτοφανή οπισθοδρόμηση που επέφερε η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ κατά την οποία δεν υφίσταται πλέον ομοσπονδιακά κατοχυρωμένο δικαίωμα στην έκτρωση, στα ΜΚΔ και πιθανόν σε κάποιους τοίχους των ελληνικών πόλεων, εμφανίστηκε μία αφίσα η οποία προορίζεται να υπερασπιστεί το δικαίωμα αυτό. Η παρακάτω:

H αφίσα, όπως βλέπουμε, ουσιαστικά περιέχει μόνο κείμενο. Το κείμενο αυτό είναι σε μορφή διαλόγων οι οποίοι ακολουθούν τη δομή ενός διοικητικού εγγράφου με ερωτήσεις και προτεινόμενες διαδοχικές διαζευκτικές απαντήσεις. Τα διλήμματα είναι απολύτως δυιστικά (binary): μία μόνο ορθή απάντηση είναι δυνατή για κάθε ερώτηση· κάθε άνθρωπος σε ένα μόνο εκ δύο φύλων είναι δυνατό να ανήκει.

Δεδομένης της γραφειοκρατικής αυτής δομής, θα είχε ενδιαφέρον να αναρωτηθούμε ποια είναι η αρχή η οποία εγκαλεί τα υποκείμενα και τους ζητά να εμφανιστούν ενώπιόν της για να δώσουν αναφορά για την κατάστασή τους.

Το σίγουρο είναι ότι πρόκειται για ένα υπερβατικό υποκείμενο, το οποίο βρίσκεται σε κάποιο άλλο επίπεδο, πάνω και έξω από τις διαμάχες· είναι απόλυτος κάτοχος της αλήθειας και του δίκιου και απόλυτα αρμόδιο να ταξινομεί τους αντιμαχομένους στην κατάλληλη για τον καθένα θέση στην ιεραρχία των δικαιωμάτων. Πρόκειται για έναν λόγο του αφέντη/αφέντρας, η οποία επερωτά τους υφισταμένους της για την ανατομία τους, αλλά ο ίδιος δεν μαθαίνουμε αν έχει σώμα και τι είδους.

Είναι δηλαδή η Θεός.

Έτσι, στη θεολογία του «αγέννητου ανθρώπου» και των «δικαιωμάτων του» επιχειρείται να αντιταχθεί μία φεμινιστική εκκοσμικευμένη ( ; ) θεολογία, εμπνευσμένη από τις μεγάλες αστικές πολιτικές φιλοσοφίες του 17^ου αιώνα, που να θεμελιώνει το δικαίωμα στην έκτρωση σε έναν βιολογισμό και θέτει το ζήτημα αυστηρά ως ένα ζήτημα κτητικού ατομικισμού και αρνητικής ελευθερίας, δηλ. απουσίας παρεμβάσεων από μια ιδιωτική σφαίρα. Ένας Τζον Λοκ στο γυναικείο.

Θεωρώ ότι η επιχειρηματολογική αυτή στρατηγική είναι απρόσφορη και αναντίστοιχη στις παρούσες συνθήκες.

Πρώτα απ’ όλα, διότι η επιλογή του όρου «δεν σε αφορά» είναι άστοχη.

Η Θεός προφανώς ήθελε εδώ να πει ότι κανείς δεν έχει δικαίωμα να επιβάλει σε μία γυναίκα να κυοφορήσει εάν αυτή δεν το επιθυμεί.

Πολύ ωραία. Ωστόσο, η φράση «δεν σε αφορά» δεν σημαίνει αυτό. Σημαίνει κάτι πολύ ευρύτερο: δεν πρέπει, ούτε χρειάζεται να έχεις γνώμη ή να ασχοληθείς καν με το ζήτημα των εκτρώσεων.

Το σύνθημα αυτό είναι ηττοπαθές, έχει ήδη ξεπεραστεί από τις εξελίξεις. Αντιστοιχεί σε μια προηγούμενη φάση της μάχης. Τώρα έχουν όλοι ασχοληθεί με το ζήτημα των εκτρώσεων. Kακώς; Κακώς. Ωστόσο, είναι πολύ αργά να τους πείσουμε ότι δεν πρέπει να ασχολούνται, και αν το κάνουμε τους παραχωρούμε τη θέση εκείνου που λέει την αλήθεια και άλλοι προσπαθούν να τον φιμώσουν.

Αλλά κυρίως, είναι άχρηστο και μάλιστα επιβλαβές. Εάν θέσουμε ως γενικό κανόνα ότι, αν κάποιος δεν έχει μήτρα, για το ζήτημα των εκτρώσεων δεν δικαιούται να ομιλεί, τότε αυτόματα κάνουμε μία επιλογή μειοψηφική. Η οποία δεν έχει καμία σχέση με το devenir minoritaire των Ντελέζ-Γκουατταρί, διότι απλούστατα δεν συνδέεται με κανένα γίγνεσθαι· συνδέεται με ένα παγιωμένο και αμετάβλητο Είναι, με μια ουσιοκρατία.

Συν-πλην, υπό κανονικές συνθήκες τα άτομα που δεν έχουν μήτρα είναι κοντά στο 50% των κοινωνιών. Μεταξύ δε των ατόμων που έχουν, υπάρχει ένα σημαντικό ποσοστό που είναι κατά του δικαιώματος στην έκτρωση. Εάν δικαίωμα λόγου για το ζήτημα έχουν μόνο όσα ανήκουν στη δεύτερη κατηγορία, ενώ τα άλλα «δεν τα αφορά», τότε όσοι είμαστε υπέρ της κατοχύρωσης του δικαιώματος στην έκτρωση δεν έχουμε καμία ελπίδα να γίνουμε πλειοψηφία και να ανατρέψουμε την αντιδραστική απόφαση.

Μία πιο επιθετική και, κατά τη γνώμη μου, πιο ενδεδειγμένη τακτική θα ήταν να πούμε: έχεις ή δεν έχεις μήτρα, το θέμα σε αφορά· πρέπει να πάρεις θέση και να ταχθείς απερίφραστα υπέρ του δικαιώματος σε νόμιμες, ασφαλείς και δωρεάν εκτρώσεις (και λοιπές ιατρικές πράξεις). Το οποίο είναι ένα κοινωνικό, όχι απλώς ατομικό δικαίωμα, και η κατοχύρωσή του είναι κοινωνικοπολιτικό και όχι βιολογικό ή ιδιοκτησιακό ζήτημα. Η κατάργηση του δικαιώματος αυτού είναι τμήμα μιας νεο(ακρο)δεξιάς ατζέντας, στην οποία πρέπει να βάλουμε φρένο.

Η ακροδεξιά αυτή, όλα αυτά τα χρόνια, συγκροτήθηκε όχι μόνο με όρους λόμπυ, αλλά και με όρους κινήματος. Έφτιαξε οργανώσεις βάσης, έκανε δουλειά πόρτα πόρτα, έστειλε επιστολές σε έντυπα, επηρέασε κόσμο … Ένα πολύ ουσιώδες στοιχείο για τη συγκρότησή της αυτή ήταν ότι προσπάθησε, και επέτυχε, να επιβάλει την ακροδεξιά επιλογή ως «επιλογή υπέρ της ζωής» (pro life), δηλαδή να την αρθρώσει σε αναφορά προς κάτι θετικό και όχι προς κάτι αντιδραστικό. Η αποδοχή αυτής της ορολογίας στον δημόσιο λόγο αποτέλεσε μία τεράστια συμβολική επιτυχία του ακροδεξιού κινήματος. Καθώς αυτό αποτελεί ήδη κεκτημένο, δεν μπορούμε να το αναιρέσουμε καλώντας τους να σιωπήσουν επειδή δεν έχουν μήτρα που κυοφορεί. Το επιχείρημα αυτό το γνωρίζουν ήδη, δεν το ακούν πρώτη φορά, και δεν πρόκειται να τους μεταπείσει. Είναι προετοιμασμένοι απέναντί του, έχουν μια ολόκληρη κοσμοθεωρία που τους επιτρέπει να θωρακίζονται απέναντι σε αυτό, και να ανταπαντούν.

Αυτό που έχει σημασία είναι ότι η ακτιβιστική ακροδεξιά, για την κινηματική της αυτή συγκρότηση, δεν  απευθύνθηκε και δεν βασίστηκε αποκλειστικά σε ανθρώπους που έφεραν όρχεις, αλλά αξιοποίησε στο έπακρο κάθε είδους ανθρώπους, ασχέτως του τύπου των γεννητικών τους οργάνων. Και έτσι νίκησε. Εάν η προσπάθεια ανατροπής αυτής της νίκης ξεκινά με face control, ή με genitals control, τότε είναι από χέρι καταδικασμένη.

– Προσθήκη εκ των υστέρων: αφού είχα συντάξει αυτό το σημείωμα, υπέπεσε στην αντίληψή μου ένα άρθρο της Τζούντιθ Μπάτλερ, στο οποίο αναπτύσσει, με λεπτομερέστερες αναφορές στην αμερικανική συγκυρία, ακριβώς τα δύο στοιχεία που προσπάθησα να αναδείξω εδώ. Καταρχάς, όπως φαίνεται ήδη στον τίτλο, χρησιμοποιεί τον όρο ακτιβισμός για να περιγράψει τη δραστηριότητα που οδήγησε στην απόφαση του Supreme Court. Και, κυρίως, όταν μιλά για την ανάγκη και τη δυνατότητα αντίδρασης, δεν κλείνει αλλά ανοίγει το θέμα, δείχνοντας, ακριβώς αντίθετα, ότι αυτό αφορά και άλλους/-ες, και ότι η απάντηση δεν είναι να αποκλείσουμε κόσμο από τη συζήτηση αλλά να φέρουμε και άλλο κόσμο σε αυτήν, ώστε να απαντήσουμε με όρους πολιτικούς και κοινωνικούς, με όρους κοινωνικών κινημάτων, και όχι βέβαια με αναφορά σε κάποια επιμέρους ταυτότητα και μάλιστα στενά ορισμένη με βάση μια ανατομική ουσιοκρατία. Πάντως η λέξη μήτρα δεν απαντά πουθενά στο εκτενές αυτό άρθρο.