του Άκη Γαβριηλίδη

Προ ημερών, δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών ένα άρθρο τού Δημήτρη Τερζή, προφανώς ενταγμένο στη στρατηγική δημοσίων σχέσεων της Νέας Δημοκρατίας, με τον εύγλωττο τίτλο «Ναυμαχία της Σαλαμίνας: Μια επέτειος που πρέπει να τιμηθεί» (την επομένη, ανακοινώθηκε από την κυβέρνηση ότι όντως θα τιμηθεί), στο οποίο μεταξύ άλλων μιλούσε ο –άγνωστος μέχρι τώρα σε μένα- συγγραφέας και πανεπιστημιακός Νίκος Κυριαζής.

Ο Κυριαζής, δηλώνοντας απερίφραστα ότι ο καημός του είναι «πώς μπορούμε πρακτικά να εκμεταλλευτούμε το γεγονός ως brand name προώθησης της Ελλάδας», εξηγεί:

Είναι μια μοναδική ευκαιρία προβολής της Ελλάδας, γιατί η νίκη των Ελλήνων έσωσε το δημοκρατικό πολίτευμα και τον δυτικό πολιτισμό, όπως τον γνωρίζουμε. Αν είχαν νικήσει οι Πέρσες, η Ελλάδα θα είχε γίνει ακόμα μία περσική σατραπεία, θα είχε καταλυθεί η δημοκρατία και δεν θα είχε υπάρξει ο κλασικός πολιτισμός, ούτε Παρθενώνας ούτε Ολυμπιακοί Αγώνες, ούτε θέατρο ούτε φιλοσοφία, ρητορική και όλες οι άλλες καλές τέχνες. Στην περίοδο που διανύουμε, με την άνοδο λαϊκιστών και ακροδεξιών ηγετών σε πολλές -μέχρι τώρα πολύ δημοκρατικές- χώρες είναι μια μοναδική ευκαιρία να ξαναμιλήσουμε για δημοκρατία, αναζητώντας, με την ευκαιρία της επετείου, τις ελληνικές ρίζες της.

Ας αφήσουμε προς το παρόν κατά μέρος τον ανιστόρητη επίκληση κάποιου –ανύπαρκτου- «δυτικού πολιτισμού». Αν η ναυμαχία της Σαλαμίνας είναι σημαντική επειδή έσωσε το δημοκρατικό πολίτευμα, τότε θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι το κέρδος ήταν μάλλον περιορισμένο χρονικά: η αθηναϊκή δημοκρατία, και η δημοκρατία γενικώς, καταλύθηκε από τον απόλυτο και κληρονομικό μονάρχη των Μακεδόνων Αλέξανδρο τον αμέσως επόμενο αιώνα. Ο Αλέξανδρος όμως έχει γίνει και αυτός επίζηλο «brand name προώθησης της Ελλάδας» –σχετικά οψίμως: τον 20ό αιώνα, όπως άλλωστε και η δημοκρατία, μολονότι στην περιοχή που σήμερα ονομάζεται Ελλάδα δεν είχε γίνει λόγος για δημοκρατία μέχρι τότε. Εν τοιαύτη περιπτώσει, αυτό που απασχολεί τον κ. Κυριαζή και τους συν αυτώ συνεορτάζοντες, δεν είναι η δημοκρατία ως πολίτευμα, αλλά απλώς το ότι αυτή έτυχε να θεσπιστεί με αυτό το όνομα πρώτη φορά στην Ελλάδα, και ότι αυτό μπορούν σήμερα να το εκμεταλλευθούν διαφημιστικά, χωρίς να δίνουν πολλή σημασία στην λογική και πρακτική συνέπεια και συνοχή.  Όλα πατρίδα μας, κι αυτά κι εκείνα: και η δημοκρατία, και η αυτοκρατορία που την κατέλυσε.

Κατόπιν τούτου, οι συστάσεις του πανεπιστημιακού να γίνει ένα «επιστημονικό συνέδριο» έρχονται σε σύγκρουση με τη συλλογιστική του, που είναι απλώς ένα σενάριο πολιτικής φαντασίας και δεν έχει τίποτε το επιστημονικό (στην επιστήμη, είναι αδύνατο να απαντηθεί το ερώτημα «τι θα είχε γίνει εάν …», και μάλιστα για μία τόσο μεγάλη χρονική και γεωγραφική έκταση). Είναι όμως και, από πολιτική άποψη, ο ορισμός τής επιτελεστικής αντίφασης: προκειμένου να καταπολεμήσουμε την άνοδο των «λαϊκιστών» ακροδεξιών στην Ευρώπη, καλούμαστε σε μία αποθέωση του ξενοφοβικού ευρωκεντρισμού· σε έναν πανηγυρισμό για τον θρίαμβο του ελληνικού/ ευρωπαϊκού φωτός επί του ασιατικού σκότους. Εξάλλου, ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν μάσησε σχετικώς τα λόγια του και, στην ομιλία του για την έναρξη ακριβώς αυτών των εορτασμών, εξήγησε ποιες αναλογίες με το σήμερα βλέπει εκείνος, μιλώντας απταίστως τη γλώσσα του Όρμπαν και της Λεπέν:

Στους καιρούς μας, οι προκλήσεις, προφανώς, είναι διαφορετικές. Κύματα προσφύγων και οικονομικών μεταναστών πολιορκούν τώρα τις ευρωπαϊκές χώρες.

Επετειακές φιέστες είχε κάνει και ο Καμένος προ ετών. Εκείνες όμως ήταν απλώς γραφικές. Αυτές εδώ είναι επικίνδυνες. Είναι η σοβαρή Χρυσή Αυγή (χωρίς γι’ αυτό να παύουν να είναι γελοίες). Αν ο «εορτασμός» της ήττας στις Θερμοπύλες και της νίκης στη Σαλαμίνα είναι μια ευκαιρία αναβίωσης του καρναβαλιού που ζήσαμε τα τελευταία χρόνια με την «Μακονία» και τους ξεβράκωτους μαχητές της, αν σημαίνει τον εορτασμό μιας Ελλάδας-φρουρίου, προμαχώνα μιας Ευρώπης-φρουρίου, απέναντι σε οτιδήποτε ξένο και διαφορετικό, τότε ευχαριστούμε, δεν θα πάρουμε. Ίσως είναι καιρός να συγκροτήσουμε κάποιο πρόγραμμα αντι-εκδηλώσεων, όπως το 2004 με την Ολυμπιάδα.