του Άκη Γαβριηλίδη

 

Μία από τις πρώτες αναγγελίες της νέας κυβέρνησης ήταν και η ίδρυση επιτροπής για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την «Παλιγγενεσία», σκοπός της οποίας μεταξύ άλλων θα είναι

 

η ανάπτυξη του εθνικού αφηγήματος της Ελλάδας με σκοπό την δημιουργία ενιαίας εικόνας και ταυτότητας της χώρας και των φορέων του ελληνικού κράτους.

 

Είναι κάπως περίεργη αυτή η ομολογία ότι η «ενιαία εικόνα» δεν υπάρχει και πρέπει να δημιουργηθεί τώρα· δεν μας εξηγείται ποιος το διαπίστωσε αυτό και πώς. Πάντως ο στόχος αυτός είναι μάταιος, παράλογος, αδύνατος, αντιεπιστημονικός, και επιπλέον κατεξοχήν αντιφιλελεύθερος.

Πρώτα απ’ όλα, είναι ανιστόρητος.

Οι επαναστάτες τού 21 δεν είχαν ενιαία εικόνα, ούτε αισθάνονταν ότι πρέπει να αποκτήσουν. Ήταν ένα απερίγραπτο motley crew, μία Λερναία Ύδρα, ένα συναρμολόγημα που περιλάμβανε ορεσίβιους οπλαρχηγούς, πειρατές, νησιώτες νοικοκυραίους, πλιατσικολόγους, πρώην Βρετανούς χωροφύλακες, διερμηνείς, καλογέρους, φοροεισπράκτορες, Αλβανόφωνους και ομιλητές διαφόρων ελληνικών διαλέκτων και ευρωπαϊκών γλωσσών. Όλοι αυτοί ούτε παρουσίαζαν στους άλλους, ούτε είχαν οι ίδιοι στο μυαλό τους μία ενιαία εικόνα για το τι είναι και τι (θέλουν να) κάνουν. Δεν διέθεταν ενιαία διοίκηση, (το ότι κατά καιρούς διορίζονταν διάφοροι τέτοιοι αρχιστράτηγοι, γενικοί διοικητές, εκπρόσωποι κ.λπ. δείχνει ακριβώς την πολυαρχία και την ετερογένεια των αντιλήψεων, των συνηθειών, των επιδιώξεων, των γλωσσών που μιλούσαν οι αγωνιστές κυριολεκτικά και μεταφορικά), και πιθανότατα αυτό δεν εμπόδισε αλλά αντιθέτως από ορισμένες απόψεις ωφέλησε τον αγώνα τους.

Εν πάση όμως περιπτώσει, όλα αυτά πέρασαν. Ελληνικό κράτος ιδρύθηκε, και έχει διανύσει ήδη δύο αιώνες ιστορία. Στην πορεία αυτή υπήρξαν τουλάχιστον δύο ένοπλες ενδοεθνικές συγκρούσεις και αρκετές άλλες ασυνεννοησίες, περίοδοι πολλών χρόνων κατά την οποία δεν υπήρχε μία αλλά δύο ή, συνηθέστερα, πολλαπλές εικόνες στο εσωτερικό τού ελληνικού έθνους-κράτους.

Είναι γνωστό βέβαια ότι, τον 19^ο και στις αρχές τού 20ού αιώνα, τα έθνη κράτη βασίστηκαν στην ομογενοποίηση, ότι λάτρευαν το ένα και απεχθάνονταν το πολλαπλό. Με το πέρασμα του χρόνου, όμως, αμβλύνθηκε η μονοκρατορία της μονολιθικότητας. Ο κόσμος άρχισε να συμφιλιώνεται με την ιδέα ότι οι κοινωνίες, αλλά και τα άτομα, χαρακτηρίζονται από πολυπλοκότητα, και να μην πανικοβάλλεται απ’ αυτήν. Στην εποχή μας, λίγα έθνη κράτη έχουν μείνει που να διακηρύσσουν τόσο ανερυθρίαστα ότι έχουν ως σκοπό να κατασκευάσουν ενιαία εικόνα. Πολλά, σε επίπεδο κορυφής, δηλώνουν ότι ασπάζονται την ποικιλομορφία και τη βλέπουν ως πλούτο. Μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι οι δηλώσεις αυτές είναι υποκριτικές ή ανεπαρκείς. Αλλά μία τόσο χοντροκομμένη και αφελής δήλωση πίστης στον «εθνικό συγκεντρωτισμό» δεν πρέπει να έχει γίνει ούτε το 19^ο αιώνα.

Στην πολεμική των μελών και των οπαδών/ απολογητών του νυν κυβερνώντος κόμματος κατά των αντιπάλων τους, αφθονούν οι αναφορές στο «σοβιετικό μοντέλο», στον «ολοκληρωτισμό» και την «ανελευθερία» που υποτίθεται ότι χαρακτηρίζει την σοσιαλιστική παράδοση κ.λπ. Ο στόχος όμως να δημιουργηθεί «ενιαία εικόνα και ταυτότητα των φορέων του κράτους» είναι ό,τι πιο ολοκληρωτικό και αντιφιλελεύθερο μπορεί να σκεφτεί κανείς.

Είναι άγνωστο πώς φαντάζονται οι εμπνευστές αυτής της ιδέας ότι θα υλοποιηθεί, και σε τι θα ωφελήσει. Όταν μιλάμε για «φορείς» του κράτους, και μάλιστα όλους τους φορείς, λογικά αυτό περιλαμβάνει όχι και τη δικαιοσύνη, την αστυνομία ή την πυροσβεστική (που ακόμα κι αυτές δεν είναι απαραίτητο να ακολουθούν ένα «ενιαίο αφήγημα» για το τι είναι το κράτος προκειμένου να κάνουν σωστά τη δουλειά τους), αλλά επίσης τα νοσοκομεία, την εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες, την αρχαιολογική υπηρεσία, το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, τη Λυρική Σκηνή … Πού πρέπει να φτάσουμε άραγε για να δικαιούμαστε να αποκλίνουμε από την υποχρεωτική ενιαία εικόνα και να διερευνήσουμε άλλα εναλλακτικά αφηγήματα;

Η θέση ενός τέτοιου στόχου αποτελεί άλλη μια επιβεβαίωση για αυτό που έχω ισχυριστεί πολλές φορές, και εγώ και άλλοι, ότι οι αυτοαποκαλούμενοι Έλληνες φιλελεύθεροι είναι γιαλαντζί φιλελεύθεροι. Όταν ένα κράτος συντάσσει ένα «επιτελικό νομοσχέδιο» με το οποίο διορίζει μια επιτροπή σοφών ώστε αυτή να επιβάλει σε όλους τους φορείς του κράτους μια ενιαία αντίληψη για το ποιοι είμαστε, από πού ερχόμαστε και πώς βρεθήκαμε εδώ, οι διακηρύξεις περί «λιγότερου κράτους» ηχούν ως κακόγουστο αστείο.