του Αλέξανδρου Κεσσόπουλου

Είναι μόνο πράξη δικαιοσύνης η επιλογή μιας κυβέρνησης να στηρίξει εκείνο το τμήμα της κοινωνίας που ζει υπό συνθήκες εξαθλίωσης και περιθωριοποίησης;
Ή μήπως είναι και μια πράξη ενίσχυσης της δημοκρατίας;
Η ιστορική εμπειρία δείχνει ότι τα δημοκρατικά πολιτεύματα τείνουν προς την αποσταθεροποίηση, όταν αρχίζει να υποχωρεί η έννοια της κοινωνικής συνοχής. Για ποιο λόγο;

Γιατί ένας άνθρωπος που στερείται τα στοιχειώδη, είναι ένας άνθρωπος που ζει υπό συνθήκες διαρκούς βίας. Αυτή η κοινωνική πρώτη ύλη συνήθως μετασχηματίζεται, στο πολιτικό επίπεδο, σε ριζοσπαστικοποίηση, η οποία μπορεί να προσλάβει είτε επαναστατικά είτε αντιδραστικά χαρακτηριστικά. Κάτι τέτοιο συνέβη στον μεσοπόλεμο, κάτι ανάλογο καταγράφεται και σήμερα.
Στις μέρες μας, η ελληνική περίπτωση αποτέλεσε εξαίρεση κατά τη διάρκεια της κρίσης. Η αντισυστημική επιλογή των πολιτών υπήρξε δημοκρατική και προοδευτική, τη στιγμή που στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης οι κύριες εναλλακτικές στη λιτότητα έχουν αυταρχικά χαρακτηριστικά.
Η παρούσα κυβέρνηση προσπάθησε σε συνθήκες οικονομικής ασφυξίας και αυστηρής πολιτικής επιτήρησης να συγκρουστεί με το δόγμα της λιτότητας και της αποδιάρθρωσης του κοινωνικού κράτους. Νομίζω ότι τα κατάφερε πολύ καλύτερα απ’ ό,τι περίμεναν οι περισσότεροι τον Σεπτέμβριο του 2015. Μία από τις παρακαταθήκες της υπήρξε η άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων, η ενίσχυση της πρόνοιας, η αποκατάσταση, έστω εν μέρει, μιας στοιχειώδους κοινωνικής συνοχής.
Κατά τη γνώμη μου, η επιλογή αυτή παρήγαγε πολιτικά αποτελέσματα. Θεωρώ, δηλαδή, ότι η συρρίκνωση της φασιστικής δεξιάς δεν μπορεί να συνδεθεί μονοσήμαντα με την ποινική της δίωξη. Χωρίς να υποτιμώ καθόλου τη σημαντική αυτή παράμετρο, υποστηρίζω ότι τα νομικά μέσα δεν αρκούν από μόνα τους για να περιθωριοποιήσουν τον φασισμό. Απολύτως κρίσιμες είναι και οι κοινωνικές συνθήκες της ύπαρξής μας, οι οποίες, όπως έλεγε κάποιος, διαμορφώνουν τη συνείδησή μας.
Η στήριξη, λοιπόν, των αδυνάμων, η επιλογή να μη μείνει κανείς μόνος του στην κρίση, δεν ήταν μόνο μια επιλογή δικαιοσύνης. Ήταν και μια πράξη αποκατάστασης της νομιμοποίησης του δημοκρατικού πολιτεύματος στα μάτια μιας σημαντικής μερίδας του ελληνικού λαού.