του Άκη Γαβριηλίδη
Μία γυναίκα που, άγνωστο πώς, κατάφερε να γίνει καθηγήτρια φιλοσοφίας στο ΕΚΠΑ, διατύπωσε χθες με κάθε σοβαρότητα, χωρίς να κοκκινίζει, τον ισχυρισμό ότι στον όρο Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, «Η λέξη ‘πρώην’ σημαίνει στην ουσία άρνηση» (!?), και ως εκ τούτου είναι «βλακώδες» το επιχείρημα ότι η σύνθετη ονομασία ΠΓΔΜ εμπεριέχει τον όρο «Μακεδονία».
Μέχρι στιγμής δεν έχω υπόψη μου αν η κα Κιντή ερωτήθηκε μήπως ο γάιδαρος πετάει. Με τη φόρα που πήρε, είναι πολύ πιθανό να έλεγε ναι.
Για να μην θεωρηθεί ότι την αδικώ, παραθέτω την επιχειρηματολογία (;) της όπως την ανέπτυξε η ίδια:
Λες δηλαδή ότι δεν δέχεσαι το όνομα που είχε ως μέρος της Γιουγκοσλαβίας αυτή η οντότητα για όνομα του αυτόνομου κράτους. Με τη λέξη ‘πρώην’ λες ότι δεν θέλεις το παλαιό όνομα να χρησιμοποιείται τώρα. Άρα η λέξη ‘Μακεδονία΄’ στο ΠΓΔΜ δεν χρησιμοποιείται —απλώς αναφέρεται (use ≠ mention).
Με άλλα λόγια, η φιλόσοφος μάς λέει ότι, όταν αύριο με το καλό πάρει σύνταξη, θα πάψει να λέγεται Βάσω Κιντή και θα πρέπει να συζητήσουμε για να της βρούμε ένα άλλο όνομα. Διότι, εφόσον use ≠ mention, τότε όποιος θα λέει «η πρώην καθηγήτρια φιλοσοφίας στο ΕΚΠΑ Βάσω Κιντή», θα εννοεί ότι δεν δέχεται το όνομα που αυτή είχε ως καθηγήτρια και δεν θέλει να χρησιμοποιείται τώρα.
Φυσικά, και ένα παιδί του γυμνασίου ξέρει ότι, όταν κάποιος λέει «ο τέως βασιλιάς της Ελλάδας Κωνσταντίνος», αυτό το «τέως» δεν σημαίνει ότι ο άνθρωπος αυτός δεν λέγεται πλέον Κωνσταντίνος· σημαίνει απλώς ότι εξέλιπε η ιδιότητα που είχε στο παρελθόν, αλλά όχι το όνομά του.
Είναι απορίας άξιον πώς ένας σοβαρός άνθρωπος φτάνει σε τέτοιο σημείο τύφλωσης και καταφέρνει να πνίγεται σε μια κουταλιά νερό.
Αλλά η απερίγραπτη βλακεία αυτού του επιχειρήματος δεν έγκειται μόνο στην ταύτιση του χρονικού επιρρήματος πρώην με το … όχι. Δεν καταφέρνει να πετύχει το στόχο του, αλλά και επιπλέον ο ίδιος ο στόχος που επεδίωκε ήταν λάθος.
Ο προφανής ισχυρισμός ότι στο ακρωνύμιο πγδΜ περιέχεται ο όρος Μακεδονία, δεν προοριζόταν να αποδείξει ότι «έχουμε ήδη αποδεχθεί τη λέξη Μακεδονία».
Προοριζόταν να αποδείξει ότι, ασχέτως εάν η κα Κιντή και οι περί αυτήν έχουν ή όχι αποδεχθεί αυτή τη λέξη τυπικά, ακόμη και αν «από μέσα τους» είχαν αντιρρήσεις, πάντως η χρήση αυτού του όρου επί τριάντα χρόνια δημιούργησε μία πραγματική κατάσταση η οποία είναι αδύνατο πλέον να αντιστραφεί. Δεν είμαι ειδικός στον Βιτγκενστάιν όσο εκείνη, αλλά που να πάρει η ευχή κάπου έχει πάρει το αυτί μου ότι το νόημα είναι η χρήση. Αν λοιπόν όλος ο κόσμος λέει επί τριάντα χρόνια τη λέξη Μακεδονία, με πγδ από μπροστά ή, συχνότατα, χωρίς ούτε καν αυτό, το ενδιάθετο φρόνημα της κας Κιντή και των περί αυτήν καμία ισχύ πλέον δεν έχει απέναντι σε αυτόν τον οδοστρωτήρα του νοήματος ως χρήσης, ακόμη και αν υποθέταμε ότι είχε δίκιο στο πρώτο –που δεν έχει.
Πραγματικά αναρωτιέμαι για ποιο λόγο δέχεται η Κιντή να γελοιοποιείται έτσι. Η μόνη εξήγηση, και εδώ όπως και σε πολλές άλλες περιπτώσεις (π.χ. Σώτη Τριανταφύλλου, Τσατσόπουλος, Ψαριανός), είναι ο φανατισμός του νεοφώτιστου να πείσει τους νέους ομοϊδεάτες του διά της πλειοδοσίας και να κόψει τις γέφυρες με τους παλιούς.
Δεν αποκλείεται λοιπόν, με τον κατήφορο που έχει πάρει, η Κιντή να βγει αύριο και να κάνει δήλωση μετάνοιας που είχε προ ετών ξεμπροστιάσει τον τότε ΥπΕΠΘ Ευριπίδη Στυλιανίδη για τις εθνικιστικές ανοησίες του και να παραδεχθεί και αυτή ότι το «έντερο» πράγματι παράγεται από το «ρέω εντός».
Nomadic universality 
Το όνομα της Βάσως Κιντή (use) είναι «Βάσω Κιντή» (mention). Δεν είναι ούτε «η καθηγήτρια φιλοσοφίας Βάσω Κιντή» (mention), ούτε «η πρώην καθηγήτρια φιλοσοφίας Βάσω Κιντή» (mention). Αντιστοίχως, το όνομα της χώρας που σε λίγο θα λέγεται «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας» (mention), όταν αυτή ήταν ακόμη ομόσπονδο κρατίδιο της Γιουγκοσλαβίας, ήταν «Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Μακεδονίας» (mention) (αλήθεια τι απέγινε το «σοσιαλιστική»; αυτό γιατί δεν το διεκδικεί κανείς; πώς από «σοσιαλιστική» έγινε «γιουγκοσλαβική»;). Όταν το 1993 έγινε μέλος του ΟΗΕ ως κυρίαρχο κράτος, η Ελληνική πολιτική επί του θέματος, καλώς ή κακώς, επέβαλε την προσωρινή ονομασία «η πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας» (mention). Από λογική άποψη, το «η πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας» (mention) λειτουργεί ώς όνομα ή definite description: η λειτουργία του είναι να ονομάσει μία και μοναδική οντότητα και το επιτυγχάνει. Για να το επιτύχει δεν χρειάζεται καμία περαιτέρω αποδοχή. Αυτός που μιλάει για την πρώην κυρία Δασκαλάκη-Παρθένη (use του «Δασκαλάκη-Παρθένη») μπορεί να την ονομάσει κυρία «Αγγελοπούλου-Δασκαλάκη» χωρίς πρόβλημα και το αντίστροφο (δεν ισχύει ότι επειδή κάποτε σε έλεγαν «Δασκαλάκη-Παρθένη» θα πρέπει πάντοτε να ονομάζεσαι έτσι, ούτε ότι αν σε πει κάποιος «πρώην κυρία Δασκαλάκη-Παρθένη» έχει πρόβλημα με το να σε λένε τώρα «Αγγελοπούλου-Δασκαλάκη»). Αυτός που σε είκοσι χρόνια δεν θα θυμάται το επώνυμο και θα ρωτήσει τον διπλανό του «Πώς τον έλεγαν αυτόν τον πρωθυπουργό του πρώτη φορά αριστερά;», δεν είναι απαραίτητο να θεωρεί ότι η κυβέρνηση του κ. Τσίπρα ήταν αριστερή (αρκεί ο κ. Τσίπρας να έχει χρησιμοποιήσει, μόνο αυτός, το σχετικό σύνθημα). Ή, για να χρησιμοποιήσω ένα άλλο σχετικό παράδειγμα, όταν ο Prince αποφάσισε να αλλάξει το όνομα του, το όνομα του καλλιτέχνη πού πριν ήταν γνωστός ως «Prince» δεν ήταν πια Prince. Ήταν ένα γραφιστικό σύμβολο (δυστυχώς δεν μπορώ να το αντιγράψω εδώ) που διαβαζόταν «ο καλλιτέχνης που ήταν (πριν γνωστός ως Prince)».
Αυτά ως προς την λογική. Ως προς το πραγματολογικό ζήτημα:
«Αν λοιπόν όλος ο κόσμος λέει επί τριάντα χρόνια τη λέξη Μακεδονία, με πγδ από μπροστά ή, συχνότατα, χωρίς ούτε καν αυτό, το ενδιάθετο φρόνημα της κας Κιντή και των περί αυτήν καμία ισχύ πλέον δεν έχει απέναντι σε αυτόν τον οδοστρωτήρα του νοήματος ως χρήσης, ακόμη και αν υποθέταμε ότι είχε δίκιο στο πρώτο –που δεν έχει.»
να υπενθυμίσω ότι επί 63 τουλάχιστον χρόνια όλος ο κόσμος μιλούσε για τη Γιουγκοσλαβία, οι Μακεδόνες της Βορείου Μακεδονίας ήταν Γιουγκοσλάβοι. Τι απέγινε το νόημα αυτής της χρήσης;
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Το όνομα της Βάσως Κιντή, κατά τεκμήριο, δεν είναι Βάσω. Είναι Βασιλική.
Αλλά όλοι τη λέμε Βάσω, και η ίδια έτσι λέει τον εαυτό της.
Ποτέ (εξ όσων γνωρίζω) δεν προέκυψε κάποια διχογνωμία ή κάποια διαφορετική πρακτική ως προς τις ονοματοδοσίες αυτές.
Αντίστοιχα ισχύουν για πάρα πολλούς άντρες και γυναίκες, (π.χ. για μένα), στην Ελλάδα, και αλλού.
Ήδη αυτό συνιστά μία ιδιαιτερότητα σε σχέση με το περί ού η συζήτηση κράτος. Σε αυτό, υπήρχε, και υπάρχει, μία ονομαστική πολυτυπία, (δηλ. ταυτόχρονη χρήση διαφορετικών ονομασιών από διαφορετικούς ανθρώπους, ή και από τους ίδιους ανθρώπους σε διαφορετικές περιστάσεις), και έντονες διαφωνίες. Αυτός ήταν και ο λόγος για τον οποίο, όπως πολύ ορθώς αναφέρεται, την ονομασία «πγδΜ» χρειάστηκε, ακριβώς, να την επιβάλει η ελληνική πολιτική -χωρίς όμως και να τα καταφέρει στην πράξη, εφόσον σχεδόν κανείς δεν χρησιμοποιούσε το όνομα αυτό, και λιγότερο απ’ όλους η ελληνική πολιτική και η ελληνική κοινωνία.
Αυτή είναι η διαφορά και με τα άλλα παραδείγματα: ο Πρινς, η Μαρινέλλα που επισήμως λέγεται Κυριακή Παπαδοπούλου, ο Άλκης Θρύλος που λεγόταν Ελένη Ουράνη, μόνοι τους επέλεξαν αυτές τις εναλλακτικές ονομασίες. Δεν τους τις επέβαλε κανείς, αλλά ούτε και έφερε αντίρρηση κανείς. Αντιθέτως, η δημοκρατία της Μακεδονίας δέχθηκε απρόθυμα και υπό εκβιασμό να χρησιμοποιείται επισήμως αυτό το όνομα, αλλά η ίδια χρησιμοποιούσε παγίως το λεγόμενο «συνταγματικό της» όνομα (η ονομασία αυτή ακριβώς δείχνει ότι και αυτό είχε ένα δικό του καθεστώς επισημότητας).
Η διαφορά αυτή είναι και λογική, δεν είναι μόνο πραγματολογική.
Το ίδιο και ο ισχυρισμός ότι «αυτή ήταν η έννοια του πγδμ».
Διότι το ποια ήταν η έννοια δεν είναι ζήτημα λογικής. Είναι ζήτημα διαφοράς απόψεων.
Όσο για την ερώτηση:
το νόημα αυτής της χρήσης δεν ξέρω τι απέγινε. Υποθέτω, ό,τι απέγινε για τους Σέρβους, του Κροάτες, τους Σλοβένους κ.λπ. Το οποίο επίσης δεν είναι ίδιο για όλους. Για κάποιους χάθηκε, για κάποιους άλλους είναι ένα αρνητικό παρελθόν που πρέπει να ξεπεράσουμε, για άλλους ίσως μία θετική ανάμνηση και πηγή συναισθημάτων υπερηφάνειας και έμπνευσης για το σήμερα …
Τι σημασία έχει;
Τι αλλάζει αυτό στο θέμα που συζητάμε;
Μου αρέσει!Μου αρέσει!