του Άκη Γαβριηλίδη

 

Είναι κατανοητό ότι οι στιγμές αμέσως μετά το θάνατο ενός ανθρώπου, ιδίως ενός ανθρώπου 34 ετών, για κάποιους μπορεί να είναι στιγμές βερμπαλισμού και υπερβολών. Και οι επιτελέσεις αυτές μπορεί να είναι ένα εργαλείο, μεταξύ πολλών δυνατών, για να δώσει κανείς ένα νόημα στο κενό και στην απώλεια.

Από κει και πέρα όμως, μπορούμε και πρέπει να δούμε ποιο νόημα. Δεν είναι φυσικό, ούτε αυτονόητο, η νοηματοδότηση αυτής της απώλειας να συνιστά εργαλειοποίηση του θανάτου σε ιδεολογική κατεύθυνση που να παράγει συγκεκριμένα αποτελέσματα. Διότι τότε, ισχυρισμοί οι οποίοι υπό κανονικές συνθήκες είναι αμφισβητήσιμοι από πραγματολογική και πολιτική άποψη, επιχειρείται να εμπεδωθούν εκμεταλλευόμενοι τη φόρτιση από την απώλεια για να παρακάμψουν αθέμιτα αυτή την αμφισβήτηση και τον έλεγχο.

Αυτό ακριβώς συμβαίνει με τους βερμπαλισμούς στους οποίους κατέφυγε ο υπουργός άμυνας της Ελλάδας για να ενημερώσει και ταυτόχρονα να συλλυπηθεί για το χθεσινό ατύχημα με το Μιράζ.

Το μήνυμά του ήταν επί λέξει το εξής:

Καταρχάς, η ίδια η μορφή γλώσσας που επιλέγεται –μια κακογραμμένη ρητορική αρχαΐζουσα γεμάτη αχρείαστα κεφαλαία, βγαλμένη από τη δεκαετία του 70- αποτελεί δήλωση εγγραφής σε ένα συγκεκριμένο κατάστιχο: το κατάστιχο της ρηχής επισημότητας και της πλειοδοσίας.

Αλλά επιπλέον, στο κείμενο αυτό προβάλλονται ορισμένοι ισχυρισμοί περί των πραγμάτων (και των νόμων) με αξιώσεις αλήθειας. Η αλήθεια είναι κάτι που ισχύει πάντοτε, και όχι μόνο σε στιγμές πένθους. Άρα είναι νόμιμο, και επιβεβλημένο, να εξετάσουμε πόσο έγκυρες είναι αυτές οι αξιώσεις.

Ο ισχυρισμός ότι ο πιλότος έπεσε «υπέρ πατρίδος» (ή μάλλον «υπέρ Πατρίδος»), τυπικά είναι αποδεκτός, εφόσον σκοτώθηκε ενόσω εκτελούσε το επαγγελματικό του καθήκον ως έμμισθο στέλεχος του ελληνικού στρατού. Αλλά «υπέρ πίστεως», γιατί; Υπέρ ποίας πίστεως; Μόνο αφελείς μπορούν να πιστέψουν ότι από την πτήση ενός αεροπλάνου μπορεί να κρίνεται αν θα επιβιώσει μία πίστη ή όχι. Ίσως οι ίδιοι αφελείς οι οποίοι, μία βδομάδα πριν, με κάθε σοβαρότητα υποδέχονταν μία χημική ένωση ως θεϊκό σημάδι αλλά και, ταυτόχρονα, ως … αρχηγό κράτους.

Περνάμε στον επόμενο ισχυρισμό: ο πιλότος, λέει, μαχόταν «για την προάσπιση της Εθνικής [sic] κυριαρχίας και της εδαφικής μας ακεραιότητας».

Αυτό είναι ανακριβές. Όχι, δεν μαχόταν.

Όπως γράφτηκε στον τύπο, η αποστολή του αεροσκάφους ήταν «να αναχαιτίσει τουρκικά μαχητικά στο Βόρειο Αιγαίο, χωρίς ωστόσο να υπάρξει εμπλοκή σύμφωνα πηγές του ΓΕΑ, καθώς τα τουρκικά μαχητικά είχαν ήδη αποχωρήσει από το FIR Αθηνών».

Το FIR Αθηνών, όμως, ούτως ή άλλως δεν υπάγεται στην εθνική κυριαρχία, ούτε αποτελεί ελληνικό έδαφος.

Επειδή μερικοί όροι, και μερικές ιδέες, επαναλαμβάνονται στερεότυπα από τα ΜΜΕ και δημιουργούν τετελεσμένα στο μυαλό μας, καλό είναι να θυμόμαστε πότε-πότε κάποια βασικά πράγματα που τείνουν να επικαλύπτονται από τα στερεότυπα αυτά. Τα αρχικά FIR σημαίνουν Flight information region, δηλ. περιφέρεια πληροφόρησης περί πτήσεων. Η κατάτμηση της ατμόσφαιρας σε τέτοιες περιφέρειες έγινε για καθαρά πρακτικούς λόγους, ώστε να γίνεται πιο εύκολη και ασφαλής η εναέρια κυκλοφορία· οι περιφέρειες αυτές δεν συμπίπτουν υποχρεωτικά με τον εναέριο χώρο ενός κράτους, αλλά μπορεί να είναι στενότερες ή ευρύτερες από αυτόν κατά περίπτωση.

Σύμφωνα λοιπόν με τις πηγές του ΓΕΑ, ο Γεώργιος Μπαλταδώρος σκοτώθηκε ενώ γύριζε από την αποστολή να εκδιώξει κάποια αεροσκάφη από μια περιοχή η οποία δεν ανήκει στον ελληνικό εναέριο χώρο, (ούτε βέβαια στο … έδαφος), και στην οποία ούτως ή άλλως τα αεροσκάφη αυτά δεν βρίσκονταν πλέον.

 

Ίσως κάποιοι θεωρούν ότι όλα αυτά δεν πρέπει να τα πολυψειρίζουμε και να τα αμφισβητούμε, διότι ακόμη και αν δεν πολυστέκουν επί της ουσίας, λειτουργούν παιδαγωγικά και τονώνουν το φρόνημα του λαού ώστε να πολεμήσει εάν και όταν βρεθεί στην ανάγκη.

Δεν δέχομαι αυτή τη δικαιολογία. Η καλλιέργεια μιας ψυχολογίας επικείμενου πολέμου, πέρα από το ότι κάνει ακόμη πιο επικείμενο αυτό απέναντι στο οποίο θέλει να μας εξοπλίσει, δεν επιτυγχάνει ούτε και τον δηλωμένο σκοπό της. Διότι στην πραγματικότητα τέτοιες κούφιες κορώνες, και η τελετουργική επανάληψή τους, μάλλον απονευρώνουν παρά θωρακίζουν τις αντιστάσεις και τα αντακλαστικά των ανθρώπων. Όπως μας έδειξε ο Σπινόζα, η αρετή δεν χρειάζεται έπαθλα και παραδειγματισμούς. Όπως μας έδειξε εξάλλου και η εμπειρία από τη δεκαετία του 40, όποτε οι άνθρωποι χρειάστηκε να αγωνιστούν για κάτι που έκριναν άξιο και πολύτιμο γι’ αυτές, το έκαναν, χωρίς να χρειάζονται τον συναισθηματικό εκβιασμό και την καλλιέργεια τύψεων για το ότι άλλοι πέθαναν ενώ αυτοί ακόμη ζουν.

Το βασικό πρόβλημα με το κείμενο αυτό λοιπόν δεν είναι ούτε οι ανορθογραφίες του, ούτε οι ανακρίβειές του. Κυρίως είναι το μήνυμα μιας διεστραμμένης απόλαυσης που εκπέμπει: της νεκρόφιλης απόλαυσης του έθνους κράτους, που γουστάρει υποκλίσεις, και δουλοπρέπειες, που θέλει νεκρούς χιλιάδες να ’ναι στους τροχούς (του) για να μπορεί να συνεχίσει να τσουλάει. Εμείς οι άλλοι, ας αναρωτηθούμε αν χρειαζόμαστε πράγματι τους Ήρωες και τα πάνθεά τους.