της Λάιλα Γιαγκιέλλα

 

Η ζωή μου σε μεγάλο βαθμό καθορίστηκε από την προσπάθειά μου να εξηγώ ότι «δεν είμαι άντρας». Είμαι τρανς γυναίκα. Αυτό σημαίνει ότι γεννήθηκα με αυτό που η κοινωνία κανονιστικά αποκαλεί «αρσενικό σώμα». Αλλά αυτοπροσδιορίζομαι ως γυναίκα· και έτσι με βλέπουν και με αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι γύρω μου. Μερικοί βέβαια με ρωτούν καμιά φορά, με έναν τρόπο κάπως ενοχλητικό, εάν «ήμουν κάποτε άντρας». Απαντώ με σιγουριά: όχι. Δεν υπήρξα ποτέ «άντρας» με την ακριβή σημασία της λέξης. Υπήρξα αγόρι –τουλάχιστο στα μάτια της κοινωνίας- αλλά ζω ως γυναίκα από το τέλος της εφηβείας μου και αισθανόμουν πάντα άνετα έτσι. Συνδέομαι με άντρες με τον ίδιο ακριβώς τρόπο με τον οποίο πολλές ετεροφυλόφιλες γυναίκες συνδέονται με άντρες: είναι ένα μέρος της ζωής μου που δεν θα ήθελα να χάσω, αλλά πολύ συχνά μου φαίνονται ως «οι άλλοι» και συχνά αμφιβάλλω αν ποτέ θα μπορέσω αληθινά να καταλάβω τι τρέχει στις ζωές, τις καρδιές και τα μυαλά τους.

Τα φύλα είναι πολιτισμικά κατασκευασμένες αφηγήσεις. Δεν είναι ίδιοι όλοι οι άντρες –ούτε καν όλοι οι ετεροφυλόφιλοι άντρες-, ούτε και όλες οι γυναίκες. Σχεδόν κανένα ανθρώπινο ον δεν ταιριάζει στο πολιτισμικά ορισμένο «έμφυλο κουτάκι». Γνωρίζουμε ότι δεν γίνονται όλοι οι άντρες λαμπροί πολεμιστές, ούτε όλες οι γυναίκες καλές στη ρουτίνα του νοικοκυριού. Eίναι άντρες που την πατάνε στις φυσικές επιστήμες αλλά διαπρέπουν στις γλώσσες. Και μερικοί μπορεί να έχουμε ακούσει για γυναίκες που δε γουστάρουν να ψωνίζουν παπούτσια. Όσο κι αν η κουλτούρα μας προσπαθεί να κατατάξει ξεκάθαρα τα ανθρώπινα όντα σε δύο έμφυλες κατηγορίες, μια πιο προσεκτική ανάλυση μας δείχνει ότι στην πράξη τα ανθρώπινα άτομα ανήκουν σε ένα συνεχές πολυάριθμων έμφυλων συμπεριφορών και ταυτοτήτων· μέχρι και σε κάμποσα βιολογικά φύλα (αν μιλάμε για τις πολυάριθμες παραλλαγές από συνδυασμούς χρωμοσωμάτων με τους οποίους γεννιούνται μωρά κάθε ώρα). Θα μπορούσε σχεδόν να πει κανείς ότι, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, όλα τα ανθρώπινα όντα είναι τρανς γυναίκες ή άντρες. Όλοι μας αγωνιζόμαστε να εκπληρώσουμε τις προσδοκίες που η κοινωνία έχει επιβάλει στην αρρενωπότητα ή τη θηλυκότητά μας και προσπαθούμε να σταθούμε στο ύψος αυτών των προσδοκιών ενώ αποτυγχάνουμε σε σχέση με άλλες.

Η αίσθηση του εαυτού μου ως γυναίκας συχνά συγκρούστηκε με πολιτιστικές και κοινωνικές προσδοκίες να «είμαι άντρας». Αν και ποτέ δεν είδα τον εαυτό μου ως κάποιον που προοριζόταν να γίνει άντρας, έζησα τα παιδικά και τα νεανικά μου χρόνια σε έναν «κόσμο αντρών» –και ένα σημαντικό μέρος τους σε έναν «κόσμο μουσουλμάνων αντρών». Για τους περισσότερους, το να γεννηθείς με ανδρική ανατομία αυτόματα συνεπάγεται προνόμια και δικαιώματα. Για μένα όμως όχι· για μένα σήμανε πολύ πόνο και δυστυχία.

Γεννήθηκα το 1980 σε μια μικρή αγροτική πόλη στη Γερμανία. Όταν γεννήθηκα, μου αποδώσανε το αρσενικό φύλο. Ήμουν το πρώτο παιδί των γονιών μου, ο μικρότερος αδελφός μου θα γεννιόταν τέσσερα χρόνια αργότερα.

Λίγες μέρες μετά τη γέννησή μου, με βαφτίσανε μέλος της προτεσταντικής εκκλησίας. Ο εκ μητρός παππούς μου, που ήταν λουθηρανός, με έρανε με το αγιασμένο νερό στο κεφάλι. Οι γονείς μου αυτοθεωρούνται εκκοσμικευμένοι Γερμανοί προτεστάντες. Αλλά και οι  δύο έχουν ασυνήθιστες κοσμοπολίτικες και πολυθρησκευτικές οικογενειακές ιστορίες που με επηρέασαν από παιδί. Η οικογένεια του πατέρα μου προέρχεται από πολωνικές και λιθουανικές ρίζες, στις οποίες οφείλω και το μελωδικό μη τευτονικό μου επώνυμο. Η οικογένεια της μητέρας μου έχει δεσμούς με τη Ρωσία και τις Κάτω Χώρες. Και οι δύο οικογενειακές ιστορίες διαμορφώθηκαν και από μία γενναία δόση «αποικιακής υβριδικότητας», όπως θα λέγαμε, με συνδέσεις προς τον μουσουλμανικό κόσμο, ιδίως την Τουρκία, την Ινδία, το Πακιστάν και την Ινδονησία. Στο σπίτι που έμενα παιδί υπήρχε μία ασπρόμαυρη φωτογραφία του προπάππου από τη μεριά του πατέρα μου στην Ιστανμπούλ, να φέρει «μουσουλμανικά διακριτικά» και να καπνίζει ναργιλέ· και η γιαγιά μου διατηρούσε αρκετές παλιές λιθογραφίες που απεικόνιζαν πομπές τού Μουχαράμ στη νότια Ινδία. Οι διηγήσεις για προγόνους σε (ή από) άλλες χώρες και η παρουσία κάποιων οπτικών ιχνών ισλαμικής κουλτούρας μπορεί να πυροδότησαν την αγάπη μου για τον μουσουλμανικό κόσμο. Αλλά αυτό που πραγματικά έθρεψε τη φωτιά αυτή στην καρδιά μου ήταν η αγάπη των γονιών μου για το ταξίδι και την περιπέτεια, η οποία με έφερε σε επαφή με πολλές χώρες και διάφορες κουλτούρες πριν καν αρχίσω το σχολείο.

Μπορεί κανείς να πει ότι είχα επίγνωση του Ισλάμ και της ανθρώπινης πολιτιστικής ποικιλομορφίας πολύ πριν συνειδητοποιήσω την οδυνηρή πραγματικότητα του φύλου. Δεν είμαι πολύ σίγουρη πότε κατάλαβα ότι έχω αρσενικό σώμα. Ξέρω όμως ότι από πολύ μικρή ενδιαφερόμουν πάντα για όσα οι άλλοι συνήθως αποκαλούν «κοριτσίστικα πράγματα». Μου άρεσε να παίζω με κούκλες και παρακολουθούσα γοητευμένη όταν η μαμά μου έβαζε το μακιγιάζ της. Το μόνο τυπικό αγορίστικο παιχνίδι που μου άρεσε καμιά φορά ήταν να παίζω «καουμπόηδες και Ινδιάνους» επειδή είχε κάποια σχέση με «ξένες κουλτούρες» (πάντοτε ήθελα να είμαι ο «Ινδιάνος», και ο «δικός μου Ινδιάνος» ήτανε πάντα κάτι σαν σαμάνος). Ωστόσο, οι κοινωνικές προσδοκίες σχετικά με το σώμα μου ήταν σε σύγκρουση με το πώς ένιωθα εγώ για τον εαυτό μου. Οι γονείς μου στεναχωριούνταν για τις προτιμήσεις μου αλλά ήθελαν να είμαι ευτυχισμένη, και προσπαθούσαν να μην ταράζονται πάρα πολύ με τις επιλογές των παιχνιδιών μου. Όπως κι αν έχει, ήξεραν ότι εκείνοι δεν είχαν κάνει κάτι στραβά. Ο μικρότερος αδερφός μου, μεγαλωμένος με τις ίδιες ακριβώς αρχές και στο ίδιο ακριβώς περιβάλλον με μένα, μεγάλωνε ως κανονιστικά αρσενικό αγόρι με στερεοτυπικά αρσενικά ενδιαφέροντα.

Παρόλα αυτά, συγκρούσεις γύρω από την έμφυλη συμπεριφορά μου ήταν πάντοτε παρούσες. Από γείτονες, νηπιαγωγούς και αργότερα δασκάλους ακούγονταν σχόλια για τα φερσίματά μου. Τα άλλα αγόρια ενίοτε μου φέρονταν άσχημα, και τα άλλα κορίτσια δεν ήθελαν να παίξουν μαζί μου επειδή ήμουν αγόρι. Έκλαψα πολύ ως παιδί· αισθανόμουν τρομερή μοναξιά.

Κατά καιρούς οι γονείς μου προσπαθούσαν να με αλλάξουν προτείνοντας άλλα ενδιαφέροντα, χόμπυ, ή εκπαιδευτικές μεθόδους. Αλλά ήμουν αυτή που ήμουν και ήθελα, όπως κάθε άλλος άνθρωπος, να κάνω πράγματα με τα οποία αισθανόμουν άνετα και τα οποία δεν έβλαπταν κανέναν. Δεν αντιλαμβανόμουν γιατί τα ενδιαφέροντά μου δημιουργούσαν πρόβλημα. Όταν για πρώτη φορά συνειδητοποίησα ότι όλο αυτό το δράμα είχε κάτι να κάνει με τη σωματική μου ύπαρξη ως αρσενική, άρχισα να μετανιώνω που γεννήθηκα αγόρι. Άρχισα να ονειρεύομαι ότι ένα πρωί θα ξυπνήσω ως κορίτσι. Και μάλιστα, έπλασα ένα φαντασιακό alter ego: παρίστανα ότι στην πραγματικότητα ήμουν μια εξωγήινη πριγκίπισσα από έναν άλλο κόσμο που ήταν απλώς υποχρεωμένη να περάσει μερικά χρόνια μέσα σε ένα ξένο σώμα σε αυτόν τον παράξενο κόσμο για να εκπληρώσει μία αποστολή απαραίτητη για την επιβίωση της ράτσας μου, αλλά σύντομα θα ξαναγύριζε στο αληθινό της σπίτι και στον αληθινό της εαυτό.

Το να μεγαλώνεις έτσι είχε κάποια πλεονεκτήματα. Η πάλη με έκανε να αμφισβητώ τα πράγματα που μου μάθαιναν από πολύ μικρή. Ενώ διαρκώς μου έλεγαν ότι κάτι «πάει στραβά», εγώ ήμουν σίγουρη βαθιά μέσα μου ότι τίποτε δεν πήγαινε στραβά. Αυτή η φαινομενική αναντιστοιχία με έκανε να σκέφτομαι για τη φύση της ανθρώπινης ζωής και έμαθα να μην παίρνω τίποτε σαν δεδομένο. Άρχισα να διερωτώμαι για το νόημα της ύπαρξής μας και ανέπτυξα έντονο ενδιαφέρον για φιλοσοφικά και θρησκευτικά ζητήματα. Ο λουθηρανός παππούς μου μπορούσε να απαντήσει κάποια από τα ερωτήματά μου, αλλά όχι όλα. Έτσι άρχισα να μελετώ τον βουδισμό, τον ινδουισμό και το ισλάμ, καθώς και άλλες πνευματικές παραδόσεις.

Από μικρή όμως, όπως είπα, γνώριζα το ισλάμ, και ήμουν εξοικειωμένη με τις βασικές χειρονομίες και φράσεις της μουσουλμανικής προσευχής πριν καλά καλά μάθω να διαβάζω και να γράφω. Ένιωθα μια βαθιά εσωτερική σχέση με το ισλάμ, τόσο ως αισθητική κουλτούρα όσο και ως σύστημα θεολογίας και θρησκευτικής πρακτικής. Όταν ήμουν δώδεκα χρονών, αποφάσισα να εγκαταλείψω την προτεσταντική εκκλησία και να ασπαστώ το ισλάμ κάνοντας σαχάντα, την ισλαμική δήλωση πίστης. Δύο χρόνια αργότερα άρχισα να πηγαίνω στο τοπικό τζαμί και να τηρώ με σοβαρότητα τις μουσουλμανικές θρησκευτικές πρακτικές.

Την εποχή εκείνη, το κορμί μου άλλαζε ραγδαία. Μέχρι εκείνη την ηλικία, η παραλλαγή της έμφυλης συμπεριφοράς μου ήταν αθώα. Αλλά η εφηβεία ξαφνικά άλλαξε τα πάντα· τίποτε δεν ήταν αθώο πλέον. Ανακάλυψα ότι, εκτός από το ενδιαφέρον μου για πράγματα υποτιθέμενα γυναικεία, ανέπτυσσα επίσης ερωτικό ενδιαφέρον για τα αγόρια. Το νέο αυτό ενδιαφέρον μού φαινόταν εξίσου φυσικό με τα παιδικά μου παιχνίδια, δεν είχε τίποτε περίεργο. Η κοινωνία όμως, ανακάλυψα και πάλι, το έβλεπε αλλιώς. Παρατηρούσα με ζήλεια κάποιες από τις φίλες μου να φλερτάρουν με αγόρια, που με τη σειρά τους εμφανώς εκτιμούσαν αυτό το ενδιαφέρον. Δεν εκτιμούσαν όμως καθόλου το δικό μου ενδιαφέρον. Για κάποιο διάστημα έβλεπα τον εαυτό μου ως γκέι και αναρωτιόμουν μήπως βρω αγάπη και πλήρωση στην γκέι κοινότητα. Αλλά γρήγορα μου έγινε ξεκάθαρο ότι δεν ήταν αυτό που έψαχνα. Δεν ήθελα να είμαι ελκυστική σε έναν άντρα «ως άντρας». Βίωνα τον εαυτό μου ως κοπέλα, με τα αισθήματα και τις επιθυμίες μιας κοπέλας, αν και με ένα σώμα που όλο και περισσότερο ερχόταν σε αντίθεση με την αυτοαντίληψή μου. Αισθανόμουν σαν μέσα σε φυλακή. Μια φυλακή που οι τοίχοι της διαρκώς στένευαν μέρα με τη μέρα και απειλούσαν να με συνθλίψουν.

H κατάσταση γινόταν ακόμα πιο περίπλοκη λόγω της συμμετοχής μου στο τοπικό τζαμί. Εκεί έμπαινα σε έναν κόσμο που προέβλεπε αυστηρό διαχωρισμό των φύλων. Εμένα με έβλεπαν ως αγόρι, και έτσι έπρεπε να συμμορφώνομαι με τις προδιαγραφές που φτιάχτηκαν για τα αγόρια. Δεν μου επιτρεπόταν να προσεύχομαι με τις γυναίκες, με τις οποίες ήμουν πιο κοντά συναισθηματικά και ένιωθα ασφαλής. Βαθμιαία δημιούργησα μία διπλή ζωή. Στο σχολείο ήμουν με τις φίλες μου και μιλούσαμε για μακιγιάζ και για τα τελευταία αγορίστικα συγκροτήματα, ενώ στο τζαμί προσπαθούσα να είμαι ένας «καλός μουσουλμάνος». Και τα δύο ήταν σημαντικό μέρος της ζωής μου, αλλά δεν μπορούσα να τα συμφιλιώσω μεταξύ τους. Σε πολλά από τα κηρύγματα της Παρασκευής άκουγα ότι ομοφυλοφιλικά και διεμφυλικά αισθήματα είναι αμαρτωλά. Κατά καιρούς προσπαθούσα να «ανανήψω», να «προσευχηθώ για να διώξω τον γκέι» όπως λένε. Πετούσα στα σκουπίδια όλα τα καλλυντικά που είχα αρχίσει να χρησιμοποιώ και αφοσιωνόμουν σε επίπονες ασκήσεις θρησκευτικής πειθαρχίας που θα με έκαναν «κανονικό». Αλίμονο, ποτέ δεν με έκαναν. Αυτό όμως που έκαναν ήταν να καταπιέζουν τα ζωτικά στοιχεία του χαρακτήρα μου και τα αισθήματά μου, τα οποία επέστρεφαν μετά από λίγο σαν μπούμερανγκ μέσα σε έναν αυτοκαταστροφικό καταιγισμό ανεξέλεγκτων αρνητικών αισθημάτων και επιθυμιών που διατάρασσε τη σεξουαλική και την πνευματική μου ισορροπία.

Οι γονείς μου επίσης ανησυχούσαν με την «εκκεντρική μου συμπεριφορά». Κάποια στιγμή τους ομολόγησα ότι «ίσως να είμαι γκέι ή κάτι παρόμοιο»· αυτοί απάντησαν ότι πάντα θα με αγαπούν αλλά θα προτιμούσαν να κρατήσω το «σεξουαλικό μου προσανατολισμό» για τον εαυτό μου. Όταν τους ανακοίνωσα τη μεταστροφή μου στο ισλάμ, δυσαρεστήθηκαν ακόμα περισσότερο. Όχι επειδή είχαν επιφυλάξεις θρησκευτικού τύπου, αλλά επειδή η νέα μου θρησκεία συνέβαλλε στο να διαδίδονται διάφοροι ψίθυροι για μένα στη μικρή γερμανική μας πόλη. Κάποια στιγμή με κατηγόρησαν ότι είμαι εγωκεντρικός και ότι όλα αυτά τα κάνω για να κερδίσω την προσοχή.

Έτσι, την εφηβεία μου την πέρασα παλεύοντας ταυτόχρονα σε διάφορα μέτωπα: ήταν η ανακάλυψη της σεξουαλικής μου ταυτότητας, η διαρκής μάχη μου με τους μουσουλμάνους φίλους μου και οι αψιμαχίες με τους γονείς μου. Έφταναν φορές που δεν άντεχα την πίεση. Το να τα βγάλω πέρα με διαρκείς επικρίσεις από τον εξωτερικό κόσμο ήταν ένα ζήτημα. Ένα άλλο όμως ήταν ότι εσωτερίκευα όσα μου λέγαν οι άλλοι. Αν και ήξερα ότι δεν έκανα κάτι κακό, ανέπτυξα αισθήματα ενοχής και αυτοκατηγορίας. Όταν με βρίζανε «αδερφάρα» και «πούστη», έριχνα το φταίξιμο στον εαυτό μου. Άρχισα να έχω κατάθλιψη και τάσεις αυτοκτονίας. Μάλλον δεν θα είχα επιβιώσει χωρίς τη βαθιά πίστη μου στο Θεό και στη στήριξη κάποιων πολύ καλών φίλων.

Στα δεκαεννιά, τελειώνοντας το σχολείο, συνειδητοποίησα ότι έπρεπε να αλλάξω τη ζωή μου αν ήθελα να επιβιώσω. Αν δεν έπαιρνα μια ξεκάθαρη απόφαση να σταθώ όρθια και να υποστηρίξω το πώς είμαι και πώς θέλω να ζήσω, δεν είχα κανένα μέλλον. Ιμάμηδες και φίλοι μου από τη μουσουλμανική πλευρά άρχισαν να με βομβαρδίζουν με συμβουλές να παντρευτώ (μια κοπέλα!) το συντομότερο. Καθώς επρόκειτο να αφήσω τη μικρή μου πόλη και τους γονείς μου για να πάω στο πανεπιστήμιο, μετά από ακόμα μία δραματική προσπάθεια να γίνω «κανονικός» που απέληξε σε αυτοκτονικές σκέψεις, αποφάσισα να αρχίσω να ζω ως γυναίκα. Αυτός ήταν ο μόνος τρόπος να αισθανθώ φυσική και κοινωνικά προσαρμοσμένη. Μόλις πήρα την απόφαση, θυμάμαι ότι ένιωσα χαρούμενη και ανακουφισμένη. Η απόφαση αυτή δεν είχε τίποτα που να μου φαίνεται «περίεργο» ή «αλλόκοτο». Ήταν απλώς αυτό που περίμενα από παιδί. Το μόνο που έμενε τώρα ήταν να μετασχηματίσω αυτή την απόφαση στην καθημερινή μου πραγματικότητα. Να βρω ένα δρόμο να προχωρήσω.

Ο δρόμος αυτός μου δόθηκε μόλις έκλεισα τα εικοσιένα. Είχα βρεθεί στην Ινδία. Πιο συγκεκριμένα, στο ιερό του αγίου των Σούφι του δωδέκατου αιώνα Μοϊνουντίν Τσίστι, ευρύτερα γνωστού ως Χβάτζα Γκαρίμπ Ναβάζ («ευεργέτης των φτωχών»), στο Ρατζαστάν. Την πρώτη μέρα της ζωής μου ως γυναίκα την πέρασα στο urs, τη γιορτή που γίνεται κάθε χρόνο την επέτειο του θανάτου του. Μετά την εξαήμερη γιορτή, εντάχθηκα στους hijra, την παραδοσιακή διεμφυλική κοινότητα της Ινδίας και του Πακιστάν, στο Δελχί, βουτώντας όλο και βαθύτερα στον ωκεανό ενός ισλάμ που ήταν τόσο ριζικά διαφορετικό σε σχέση με το ισλάμ που ήξερα εγώ από το τζαμί μου. Ανακήρυξα την Ινδία δεύτερη γενέτειρά μου.

Από εκείνη την ευτυχή μέρα στο Ρατζαστάν, ζω τη ζωή μου ως μουσουλμάνα τρανς γυναίκα. Αν και δεν μετανιώνω που διάλεξα αυτό το μονοπάτι, πρέπει να παραδεχτώ ότι δεν είναι το ευκολότερο που μπορεί να βαδίσει ένα ανθρώπινο ον. Η μουσουλμανική κοινότητα δεν είναι το πιο φιλόξενο μέρος για λεσβίες, γκέι, αμφιφυλόφιλα και τρανς (ΛΟΑΤ) άτομα, ούτε καν για άλλους ανθρώπους που δεν ανταποκρίνονται στις έμφυλες προσδοκίες (π.χ. δεν παντρεύονται ή δεν κάνουν παιδιά), διότι μεγάλα της τμήματα επηρεάζονται από πολύ άκαμπτες προσεγγίσεις της σεξουαλικότητας.

Από μουσουλμάνους ΛΟΑΤ έχω ακούσει πολλές σπαρακτικές ιστορίες για το πόσο πόνεσαν και υπέφεραν. Για πολλούς τρανς, γυναίκες και άντρες, ιδίως στη δυτική διασπορά, είναι πολύ δύσκολο να κρατήσουν την πίστη τους. Στη θεωρία ίσως μπορούμε να ξεχωρίσουμε ένα εξιδανικευμένο «ισλάμ ως θρησκεία» από τους «μουσουλμάνους ως πολιτιστική ομάδα με συγκεκριμένες νόρμες» αλλά στην πράξη αυτό είναι δύσκολο διότι η κοινότητα είναι σημαντικό στοιχείο για την πνευματικότητα. Γνωρίζω αρκετές τρανς με μουσουλμανική προέλευση (που είτε γεννήθηκαν είτε προσχώρησαν στο ισλάμ) οι οποίες το εγκατέλειψαν για άλλες θρησκευτικές κοινότητες όπου βρήκαν περισσότερη ανοχή και αποδοχή. Κι εγώ αναρωτήθηκα μήπως θα ήταν καλύτερο να είχα ασπαστεί το βουδισμό. Αλλά η ιδέα τού ταουχίντ, της ενότητας του Θεού, με συγκινεί ως θεολογία, και η καρδιά μου ανοίγει κάθε φορά που διαβάζω μία μόνο σούρα από το Κοράνι.

Οι μουσουλμανικές κοινωνίες έχουν βαθιά άγνοια για ζητήματα ΛΟΑΤ. Οι μουλλάδες, οι ιμάμηδες και οι θεολόγοι που μας ζητάνε να καταστείλουμε τα ατυπικά μας χαρακτηριστικά και να γίνουμε «καλοί μουσουλμάνοι» δεν έχουν ιδέα τι λένε. Υπάρχουν τόσοι και τόσοι άντρες στις κοινότητές μας που εννοούν να κάνουν κήρυγμα για θέματα που δεν γνωρίζουν και να σχολιάζουν τις ζωές ανθρώπων που δεν καταλαβαίνουν. Οι πιο ψαγμένοι προσπαθούν να στηρίξουν τα λεγόμενά τους με ψευδο-επιστημονικές θεωρίες περί θεραπείας της ομοφυλοφιλίας. Αυτοί καλά θα κάνουν να ανοίξουν πρώτα κανένα βιβλίο να διαβάσουν καθιερωμένες επιστημονικές μελέτες για το σεξουαλικό προσανατολισμό και την έμφυλη ταυτότητα. Αυτοί οι άσχετοι, που νομίζουν ότι ξέρουν τι θα πει να είσαι άντρας ή γυναίκα, μπορεί να πληγώσουν ή ακόμα και να σκοτώσουν κόσμο απλώς επειδή αρνούνται να ανοίξουν μια απολιθωμένη και στείρα λογική.

Η άρνηση των παραδοσιακών διδασκάλων να ασχοληθούν με τα προβλήματα των ΛΟΑΤ μουσουλμάνων απλώς ενισχύει την υποκρισία. Σε πολλές σύγχρονες μουσουλμανικές κουλτούρες, μια τρανς θεωρείται «ακόλαστη» μόνο και μόνο επειδή άλλαξε φύλο. Η ιδέα ότι όλες οι τρανς είναι πόρνες επικρατεί τόσο στην Ιστανμπούλ όσο και στη Λαχόρη ή τη Τζακάρτα. Πολλοί μουσουλμάνοι είναι προθυμότατοι να καταδικάσουν επισήμως τις τρανς ως «άρρωστες» και «διεστραμμένες», αλλά ταυτόχρονα τις αποζητούν για να καλύψουν τις σεξουαλικές τους ανάγκες.

Αλλά η δυσανεξία και η υποκρισία δεν είναι προνόμιο των μουσουλμάνων. Όποτε με ρωτάνε για τις προσβολές, τις προκαταλήψεις και τις διακρίσεις που υφίσταμαι, σχεδόν πάντα ακολουθεί μία δεύτερη ερώτηση: «τα πράγματα αυτά τα βιώνεις περισσότερο σε μουσουλμανικούς παρά σε μη μουσουλμανικούς κύκλους;». Όχι, δεν τα βιώνω. Τα τελευταία χρόνια, είχα πολύ πιο οδυνηρές ομοφοβικές και τρανσφοβικές συναντήσεις με μη μουσουλμάνους λευκούς Ευρωπαίους, κυρίως άντρες, στη Δύση, παρά με μουσουλμάνους στον ισλαμικό κόσμο ή στη διασπορά. Αλλά στις νέες γενιές διαβλέπω μία τάση που μου δίνει ελπίδα. Οι νέοι μουσουλμάνοι, ιδίως στη δυτική διασπορά αλλά και σε κάποια μέρη του μουσουλμανικού κόσμου, γίνονται διαρκώς πιο δεκτικοί και ανεκτικοί απέναντι σε ΛΟΑΤ άτομα· όλο και περισσότεροι ενδιαφέρονται να αναπτύξουν έναν νέο, ανοικτό τύπο ισλαμικού λόγου που να στηρίζει προοδευτικά και φεμινιστικά προτάγματα και να αμφισβητεί παλιές παραδοχές. Αντίθετα, το να είσαι νέος ομοφυλόφιλος ή άτομο με έμφυλη παραλλαγή έχει γίνει ακόμα πιο δύσκολο τα τελευταία χρόνια σε πολλές δυτικές κοινωνίες απ’ ό,τι ήταν στα χρόνια μου.

Η τεράστια ποικιλομορφία που χαρακτηρίζει τις μουσουλμανικές κουλτούρες επίσης μου δίνει πίστη. Ιστορικά, ο μουσουλμανικός κόσμος συχνά πρόσφερε έναν χώρο κοινωνικής αποδοχής για διεμφυλικά άτομα. Η αυστηρή και σχεδόν «βικτωριανή» στάση απέναντι στη σεξουαλικότητα και το φύλο που βρίσκουμε σήμερα ανάμεσα σε πολλούς μουσουλμάνους σίγουρα δεν είναι ιστορικά η νόρμα· είναι περισσότερο προϊόν αποικιακών συναντήσεων παρά ενός ουσιοκρατικά νοούμενου ισλάμ. Μερικές παραδοσιακές μουσουλμανικές κουλτούρες αναγνώριζαν ότι τα ανθρώπινα όντα δεν εμπίπτουν όλα σε δυιστικές έμφυλες κατηγοριοποιήσεις, και στις κοινωνίες αυτές βρίσκουμε πολύ πιο δυναμικές ιδέες για τη σεξουαλικότητα απ’ ό,τι θα περιμέναμε. Ήδη ανέφερα την κοινότητα των hijra. Παρόμοια παραδείγματα βρίσκουμε σε μουσουλμανικές κουλτούρες στην Αφρική, την Ασία, ακόμα και στην πρώιμη ισλαμική Αραβία. Μέχρι και παραδοσιακοί διδάσκαλοι, ιδίως Σιίτες, εξέδωσαν επίσημους φετφάδες που κήρυσσαν αποδεκτή τη διεμφυλικότητα ως φυσική κατάσταση που αποτελεί μέρος της θείας δημιουργίας. Και πιο προοδευτικοί μελετητές έχουν αρχίσει τώρα να αναπτύσσουν νέες, πιο περιεκτικές ρητορικές που δημιουργούν ανοικτούς χώρους για τον καθένα εντός της ούμμα, ασχέτως φυλής, φύλου ή σεξουαλικού προσανατολισμού. Αυτό που βλέπω και βιώνω κάθε μέρα ως μουσουλμάνα τρανς είναι ότι δεν υπάρχει απλώς ένα ισλάμ το οποίο κάνει διακρίσεις εις βάρος «ανθρώπων σαν εμένα». Υπάρχουν «πολλά ισλάμ», τόσο νεωτερικά όσο και παραδοσιακά, από τα οποία μερικά είναι πιο ανοιχτά απέναντι σε ανθρώπους με έμφυλη παραλλαγή και μερικά λιγότερο. Ζώντας στο σημερινό παγκοσμιοποιημένο κόσμο είμαστε στην ευτυχή θέση να αντλούμε από περισσότερες ανάμεσα σε όλες αυτές τις πολιτιστικές πηγές.

Όταν αισθάνομαι λύπη ή απόγνωση, στρέφομαι για παρηγοριά στην κύρια πηγή του ισλάμ: το Κοράνι. Υπάρχουν κάποιοι που χρησιμοποίησαν τα λόγια αυτής της αποκάλυψης για να πληγώσουν άλλους ανθρώπους, ανθρώπους σαν κι εμένα. Αλλά εγώ οδηγήθηκα στο ισλάμ ως έφηβη αμφισβητώντας όσα άλλοι μου παρουσίαζαν ως προφανή και αυτονόητα. Τώρα αμφισβητώ την ερμηνευτική κυριαρχία όσων νομίζουν ότι έχουν το δικαίωμα να ερμηνεύουν για μένα, που χρησιμοποιούν το Ιερό Κείμενο για να κηρύξουν το μίσος και τον οστρακισμό ανθρώπων που είναι διαφορετικοί απ’ αυτούς. Και θέτω τις διερωτήσεις μου απευθείας στο Κοράνι.

Για μένα, ένα από τα πιο σημαντικά διδάγματα του Κορανίου είναι ότι η ποικιλομορφία που βρίσκουμε σε αυτό το σύμπαν είναι άμεση έκφραση της βούλησης του Θεού· και ότι η αγάπη του Θεού πρέπει να εκδηλώνεται μέσα από την αγάπη της ποικιλομορφίας. Στο 30:21, το Κοράνι μάς λέει ότι ««ανάμεσα στα σημάδια Του είναι και η δημιουργία του ουρανού και της γης, και οι παραλλαγές στις γλώσσες και τα χρώματα των ανθρώπων. Αληθώς, σε αυτά υπάρχουν σημάδια για όσους ξέρουν». Και για όσους νομίζουν ότι αυτοί οι στίχοι δεν ισχύουν για το φύλο και τη σεξουαλικότητα, λέει: «Αυτός είναι που σας πλάθει μέσα στη μήτρα κατά την βούλησίν Του» (3:6)· και «Αυτός δημιουργεί ό,τι επιθυμεί. Oρίζει το άρρεν και το θήλυ κατά βούλησιν ή συνδυάζει άρρεν και θήλυ και δημιουργεί όποιον επιθυμεί χωρίς γόνους» (42:49-50). Ακόμα και μέσα στην ιστορία, οι στίχοι αυτοί μερικές φορές χρησιμοποιήθηκαν από μουσουλμάνους διδασκάλους για να εξηγήσουν φαινόμενα όπως η διαφυλικότητα και η έμφυλη παραλλαγή ως μέρη του θείου σχεδίου. Προσωπικά, αντιλαμβάνομαι την ύπαρξη των τρανς σε αυτόν τον κόσμο ως σημάδι του Θεού, όπως πρέπει να γίνει κατανοητή και όλη η υπόλοιπη δημιουργία. Το ότι το κάθε ένα πράγμα και η κάθε μία ζωή μιλά για το Θεό είναι μια διδασκαλία που επαναλαμβάνεται πολύ συχνά σε πολυάριθμους στίχους του Κορανίου. Οφείλουμε να ακούσουμε αυτό το μήνυμα, να ανοίξουμε όχι μόνο τα αυτιά αλλά και την καρδιά μας.

Δεν ξέρετε πόσες πολλές φορές τα λόγια αυτά του Κορανίου μου έδωσαν έμπνευση για να προχωρήσω, να μην τα παρατήσω, όταν ένιωθα χωρίς ελπίδα. Μου φάνηκε τρομερά παρήγορη ειδικά η ιστορία της Μαρυάμ, της μητέρας του Ιησού, που εξιστορείται στο 3:19. Κάτι σκιρτά μέσα μου κάθε φορά που διαβάζω τα λόγια της μητέρας τής Μαρυάμ: «Κύριε! Έφερα στον κόσμο θήλυ», και τις λέξεις που ακολουθούν: «Αλλά ο Θεός ήξερε καλύτερα τι έφερε στον κόσμο· διότι το άρρεν δεν είναι όπως το θήλυ» (3:36). Η μητέρα τής Μαρυάμ ασφαλώς δεν περίμενε κάτι τέτοιο όταν έταζε το παιδί που είχε στη μήτρα της στην υπηρεσία του Θεού. Αλλά ο Θεός δε νοιάστηκε για τις κοινωνικές προσδοκίες που αυτή είχε συνδέσει προς το βιολογικό φύλο του παιδιού της. Είχε ένα σχέδιο για τη Μαρυάμ. Και το σχέδιο εκείνο ήταν σημαντικό, έστω κι αν συγκρουόταν με τις έμφυλες νόρμες της κοινωνίας της. Οι δικοί της είπαν στη νεαρή ανύπαντρη μητέρα: «Ω Μαρυάμ, αληθώς έκανες κάτι θαυμαστό! Ω αδελφή τού Ααρών, ο πατέρας σου δεν ήταν μοχθηρός, ούτε ήταν η μητέρα σου ελαφρών ηθών». Δάκρυα τρέχουν απ’ τα μάτια μου κάθε φορά που διαβάζω τα λόγια της Μαρυάμ στο 19:23: «Είθε να είχα πεθάνει πριν συμβεί αυτό και να είχα από καιρό ξεχαστεί». Λόγια ανάλογα μ’ αυτά που αμέτρητες τρανς έχουν επαναλάβει τόσο συχνά στη ζωή τους, αλλά που στο Κοράνι προαναγγέλλουν μια υπόσχεση ελπίδας την οποία δωρίζει ο Θεός στους απελπισμένους.

Τι θέλουν οι μουσουλμάνες τρανς; Να τις αποδέχονται, να τις σέβονται και να τις αγαπούν. Όπως κάθε άλλος άνθρωπος. Όπως κι εσύ.

 

Πρώτη δημοσίευση: Leyla Jagiella, «The forgotten gender», in Critical Muslim 08: Men in Islam (επιμ. Ziauddin Sardar και Robin Yassin–Kassab), Οκτ.-Δεκ. 2013. Μετάφραση (με κάποιες συντομεύσεις): Α.Γ.