του Άκη Γαβριηλίδη

Κι εγώ φυσικά το καταδιασκέδασα με το πάθημα των ανοήτων δεξιών γύρω από το «χαμένο σίγμα» της Οδύσειας του Καζαντζάκη.

Από την άλλη, όμως, επειδή αγνοούσα το θέμα, για να καταλάβω τι έτρεχε χρειάστηκε να διαβάσω μερικά σχετικά δημοσιεύματα. Μέσω αυτών πληροφορήθηκα και ένα στοιχείο, άσχετο με το ζήτημα του σ, το οποίο μου προκάλεσε μια σχετική ανατριχίλα.

Όπως αναφέρεται σε ανάρτηση του Νίκου Σαραντάκου, ο Καζαντζάκης το Δεκέμβριο του 1938 –όταν το βιβλίο είχε μόλις εκδοθεί- συνέταξε ένα σημείωμα για την παρουσίασή του. Το σημείωμα αυτό άρχιζε με τη φράση:

Η νέα Οδύσσεια αρχίζει όπου τελεύει η Οδύσσεια του Ομήρου. Αποτελούμενη από 33.333 17σύλλαβους στίχους, δίκαια ονομάστηκε «το μεγαλύτερο έπος της λευκής φυλής».

Βρίσκω την τελευταία αυτή φράση πραγματικά απίστευτη. Πρώτα απ’ όλα διότι χαρακτηρίζεται από μία σχεδόν κωμική και φανφαρόνικη έπαρση. Ασφαλώς όλοι ξέρουμε ότι οι καλλιτέχνες έχουν μεγάλη συναισθηματική επένδυση στο έργο τους και του αποδίδουν ύψιστη σημασία. Έστω κι έτσι, όμως, το να ισχυρίζεσαι ότι ένα έργο σου «ονομάστηκε [από ποιον άραγε;] το μεγαλύτερο έπος», σε μια στιγμή που δεν το έχει ακόμα διαβάσει κανείς, δείχνει ότι είτε έχεις καβαλήσει κάποιο καλάμι, είτε ακολουθείς διαφημιστικές τεχνικές τόσο υπερβολικές που καταλήγεις σε τερατολογία.

Δεν είναι όμως αυτό το χειρότερο στην παραπάνω φράση.

Επαναλαμβάνω ότι το σημείωμα αυτό γράφεται το Δεκέμβριο του 1938.

Το Δεκέμβριο του 1938, το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα κατείχε ήδη την απόλυτη εξουσία στη Γερμανία, ενώ βρισκόταν ήδη 13 χρόνια σε κυκλοφορία το Mein Kampf, το οποίο δεν έκρυβε την πολιτική σημασία και αποστολή που απέδιδε το κόμμα αυτό, και ο ηγέτης του, στην «λευκή φυλή». Η αποστολή άλλωστε αυτή είχε ήδη αρχίσει να υλοποιείται: ένα μόλις μήνα πριν από τη στιγμή που γράφονται οι γραμμές αυτές, τη νύχτα της 9ης προς τη 10η Νοεμβρίου 1938, είχε λάβει χώρα η Νύχτα των Κρυστάλλων. Και βεβαίως διάφορα άλλα πογκρόμ εναντίον Εβραίων και λοιπών «μη λευκών» φυλών διεξάγονταν κανονικά σε άλλα σημεία και άλλες χρονικές στιγμές.

Ήταν επίσης διακηρυγμένη και γνωστή σε όλους, μεταξύ άλλων εξαιτίας της τέλεσης των Ολυμπιακών στο Βερολίνο το 1936, η λατρεία και η ιδιοποίηση της αρχαιοελληνικής/ ινδοευρωπαϊκής μυθολογίας, και των επών ειδικότερα, από τους Ναζί.

Στις συνθήκες αυτές, πώς να χαρακτηρίσουμε και τι να σκεφτούμε για κάποιον που αφιερώνει τόσο χρόνο και ενέργεια απ’ τη ζωή του για να γράψει «το μεγαλύτερο έπος της λευκής φυλής»;

Εγώ δεν λέω τίποτα. Ας δώσει ο καθένας και η καθεμιά την απάντηση που κρίνει κατάλληλη.