του Ερίκ Φασσέν

 

Απέναντι στην καταστολή εις βάρος των «Πανεπιστημιακών υπέρ της Ειρήνης» στην Τουρκία, πρέπει να μιλήσουμε όχι μόνο για στήριξη αλλά και για αλληλεγγύη. Στηρίζουμε εκ των έξω –για παράδειγμα, προσκαλώντας Τούρκους συναδέλφους. Αλλά αν είμαστε αλληλέγγυοι, αυτό σημαίνει ότι τα πεπρωμένα μας συνδέονται. Οι απειλές για τη δημοκρατία δεν είναι εξωτερικές προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, ούτε ξένες προς τη Γαλλία.

 

Όπως όλοι παρόντες σήμερα, ανησυχώ και αγανακτώ για την καταστολή που ασκείται σήμερα στην Τουρκία, εναντίον όχι μόνο συναδέλφων, βέβαια, αλλά και αυτών: η τύχη των ερευνητών και των καθηγητών, ή ακόμη και των δημοσιογράφων και των δικηγόρων, είναι ενδεικτική μιας πολύ ευρύτερης καταστολής –που πλήττει ιδίως, και ακόμη σκληρότερα, τους Κούρδους. Δηλώνω λοιπόν κι εγώ ενεργά συμμετοχή στη δημιουργία αυτής της Διεθνούς Επιτροπής Στήριξης προς τους «Πανεπιστημιακούς υπέρ της Ειρήνης».

Ωστόσο, θα ήθελα να μιλήσω όχι μόνο για στήριξη αλλά και για αλληλεγγύη. Και εξηγούμαι: στηρίζουμε εκ των έξω –για παράδειγμα, προσκαλώντας Τούρκους συναδέλφους να έρθουν στη Γαλλία. Αλλά αν είμαστε αλληλέγγυοι, αυτό σημαίνει ότι τα πεπρωμένα μας συνδέονται: ανήκουμε στον ίδιο κόσμο. Σήμερα, οι απειλές για τη δημοκρατία δεν είναι εξωτερικές προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, ούτε ξένες προς τη Γαλλία.

Φυσικά, δε θα ήταν ορθό να εξομοιώσουμε την τύχη των Τούρκων συναδέλφων μας με τη δική μας κατάσταση, η οποία έχει κάποια προνόμια που ποτέ δεν πρέπει να ξεχνάμε. Αλλά θα έλεγα ότι οι ίδιες περίπου λογικές βρίσκονται σε λειτουργία σε διάφορες χώρες.

Κατά πρώτον, δεν είναι βέβαια τυχαίο ότι η τουρκική κυβέρνηση ενέτεινε την καταστολή της την ίδια στιγμή που διαπραγματευόταν μια συμφωνία για τη διαχείριση των μεταναστευτικών μεταναστευτικών ροών με το Συμβούλιο της ΕΕ. Η οποία συμφώνησε να κλείσει τα μάτια της, κρίνοντας ότι η υπεράσπιση της δημοκρατίας είναι δευτερεύον ζήτημα σε σχέση με την υποτιθέμενη «προσφυγική κρίση».

Δεν είναι όμως μόνο η Τουρκία: κατά δεύτερον, η ΕΕ επιλέγει σήμερα να κλείσει τα μάτια μπροστά στον αυταρχική παρεκτροπή χωρών όπως η Ουγγαρία ή η Πολωνία, μολονότι την ίδια στιγμή η ΕΕ ξέρει πολύ καλά να επιδεικνύει ακλόνητη αποφασιστικότητα απέναντι στην Ελλάδα όταν αυτή προσπαθεί να αντισταθεί στις οικονομικές της υπαγορεύσεις. Με λίγα λόγια, η ΕΕ έχει τις προτεραιότητές της («προσφυγική κρίση», «ελληνική κρίση» κ.λπ.), και προφανώς η δημοκρατία δεν ανήκει πλέον σε αυτές.

Κατά τρίτον, η αυταρχική παρεκτροπή μάς απειλεί και εδώ στη Γαλλία. Ίσως δεν είναι απαραίτητο να θυμίσω ότι η κατάσταση έκτακτης ανάγκης έχει επιτρέψει να «μπουν σε αγκύλες» θεμελιώδεις ελευθερίες. Αυτό ισχύει για τις «ευαίσθητες γειτονιές», όπως επικράτησε να λέμε, δηλαδή για λαϊκές συνοικίες όπου υπερ-εκπροσωπούνται εκφυλετισμένοι πληθυσμοί. Αλλά το ζήτημα δεν είναι μόνο η κατάσταση έκτακτης ανάγκης, ούτε αποκλειστικά τα «προάστια». Ο ακαδημαϊκός κόσμος δεν βρίσκεται στο απυρόβλητο.

Ας κοιτάξουμε την επικαιρότητα: εδώ και μήνες, οι κινητοποιήσεις καταστέλλονται, μερικές φορές βίαια. Αυτό συμβαίνει με το κίνημα ενάντια στο νομοσχέδιο για τα εργατικά, ειδικά ενάντια σε μαθητές και μαθήτριες της δευτεροβάθμιας: παραπέμπω στο μπλογκ τού Pascal Maillard που τεκμηριώνει τις αστυνομικές καταχρήσεις εις βάρος τους. Μόλις χθες, ένας πρωτοετής στο πανεπιστήμιο όπου διδάσκω χτυπήθηκε με κλομπ και συνελήφθη σε μια διαδήλωση, όπως δείχνει ένα ηλεκτρονικά διαθέσιμο βίντεο.

Η απειλή δεν στρέφεται μόνο κατά διαδηλώσεων, αλλά θίγει πλέον και την ελευθερία της έκφρασης. Υπάρχουν παραδείγματα διώξεων κατά μίας πανεπιστημιακού από το Paris-8 από το δήμαρχο του 20ού διαμερίσματος του Παρισιού και μία εισαγγελική δίωξη εις βάρος ενός άλλου από το πανεπιστήμιο της Αβινιόν για υποτιθέμενη «πρόκληση φυλετικού μίσους» επειδή είχε σχολιάσει δηλώσεις του πρωθυπουργού Μανουέλ Βαλς. Ευτυχώς ο συνάδελφος αθωώθηκε, αλλά προηγουμένως ο πρύτανης του είχε απευθύνει επιστολή με την οποία «καταδίκαζε απερίφραστα τέτοιου είδους σχόλια τα οποία είναι ανάξια του έργου και των καθηκόντων σας τα οποία ασκείτε υπό την ιδιότητα του δημοσίου υπαλλήλου». Γιατί άραγε αυτή η επαναφορά στην τάξη δεν προκάλεσε σκάνδαλο στη Γαλλία; Διότι εκεί η ελευθερία της έκφρασης, ακόμη και για πανεπιστημιακούς, έχει γίνει δευτερεύουσα.
Αναμφίβολα, σε σύγκριση με το Τούρκους συναδέλφους μας, είμαστε προστατευμένοι. Άλλωστε, αν έχουμε την πολυτέλεια να μπορούμε να εκφράζουμε στήριξη εκ των έξω για τα θύματα της καταστολής στην Τουρκία, και εν προκειμένω για τους συναδέλφους μας πανεπιστημιακούς και ερευνητές, αυτό οφείλεται στα προνόμια της θέσης μας. Αλλά εγώ προσθέτω ότι, θέλοντας και μη, βρισκόμαστε στην ίδια βάρκα: οι αυταρχικές εκτροπές δυστυχώς δεν έχουν τίποτε το εξωτικό. Όσο λοιπόν κι αν δεν είμαστε στην ίδια θέση, όσο κι αν δεν είμαστε εξίσου εκτεθειμένοι στον κίνδυνο δίωξης, είμαστε αλληλέγγυοι.

 

Το παραπάνω κείμενο αποτελεί παρέμβαση στην ημερίδα της 13 Απρ. 2016 στο EHESS, οπότε και συγκροτήθηκε η Διεθνής Επιτροπή Αλληλεγγύης με τους «Πανεπιστημιακούς υπέρ της Ειρήνης» (Τουρκία). Πρώτη δημοσίευση: εδώ. Θα δημοσιευθεί στο τεύχος 74 του περιοδικού Pratiques. Les Cahiers de la médecine utopique [Πρακτικές. Τετράδια ουτοπικής ιατρικής], αφιερωμένο στην «Αλληλεγγύη στον τομέα της φροντίδας» (Ιούλιος 2016).

Ο Eric Fassin είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Paris 8 (Vincennes – Saint-Denis), Τμήμα Πολιτικών Επιστημών, και ερευνητής στο Εργαστήριο Σπουδών Φύλου και Σεξουαλικότητας (LEGS).