Είναι κοινή διαπίστωση πολλών υπευθύνων και πνευματικών ανθρώπων τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας ότι η ιστορική ελληνική γλώσσα απειλείται. Καθημερινά είναι τα κρούσματα ακηδίας και απαιδευσίας, και διαρκώς βρισκόμαστε αντιμέτωποι με παραδείγματα κακοποίησης της σημασίας λέξεων και εκφράσεων στον γραπτό και τον προφορικό λόγο.
Οι αρμόδιοι αμελούν να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα, παρόλο που οι αιτίες του φαινομένου δεν τους είναι άγνωστες: είναι φυσικά η φθοροποιός επαφή των ομιλητών με τα αρχαία και με την καθαρεύουσα, η οποία υπονομεύει το γλωσσικό αισθητήριο ιδίως της γριάς γενιάς. Γι’ αυτό εξάλλου και φαινόμενα ασυνταξίας, ακυρολεξίας και πλήθους άλλων ελαττωματικών εκφράσεων αφθονούν ιδίως στο λόγο εκείνων που είναι περισσότερο απ’ όλους εκτεθειμένοι στη βλαβερή επίδραση παλαιότερων μορφών της ελληνικής. Και πάνω απ’ όλα φυσικά των ορθόδοξων ιερέων.
Ας πάρουμε για παράδειγμα την πρόσφατη ανακοίνωση του Μητροπολίτη Πειραιώς Σεραφείμ με την οποία επιχείρησε να νουθετήσει τα μέλη του νομοθετικού σώματος, εξαπολύοντας εναντίον τους απειλές για το τι θα συμβεί εάν ψηφίσουν κατά έναν συγκεκριμένο τρόπο σε σχέση με κάποιο νομοσχέδιο.
Το περιεχόμενο της ανακοίνωσης δεν θα μας απασχολήσει εδώ. Εξάλλου, τι μένει να πούμε γι’ αυτό; Όλοι ξέρουμε ότι η προσπάθεια επηρεασμού της νομοθετικής διαδικασίας στην Ελλάδα με νουθεσίες και απειλές προς τους βουλευτές αποτελεί πάγιο και αυτονόητο δικαίωμα της Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Ελλάδος, κατοχυρωμένο και στο Σύνταγμα της Ελληνικής Δημοκρατίας, το οποίο ως γνωστόν, ακόμη και μετά από τόσες αναθεωρήσεις και μεταγλωττίσεις, εξακολουθεί να εξαγγέλλεται εις το όνομα της Αγίας και Ομοουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος.
Αφήνοντας λοιπόν κατά μέρος τα καθήκοντα και τα δικαιώματα του σεπτού ιεράρχη, θα ασχοληθούμε με τη γλώσσα του.
Το σύμφωνο συμβίωσης, μας λέει η ανακοίνωση,
μετατρέπει το ανθρώπινο πρόσωπο σε χρηστικό αντικείμενο και μάλιστα υποκείμενο δικαιοπρακτικής ενέργειας.
Είναι προφανές το γλωσσικό λάθος: το υποκείμενο εδώ εμφανίζεται ως μία υποπερίπτωση του αντικειμένου, εφόσον εισάγεται αμέσως μετά απ’ αυτό με ένα «και μάλιστα» –έκφραση που χρησιμοποιούμε μόνο όταν ακολουθεί ένας προσδιορισμός που είναι στενότερη έννοια από την προηγούμενη. Οι δύο έννοιες όμως που χρησιμοποιούνται εδώ δεν έχουν σχέση υπερσυνόλου προς υποσύνολο, αλλά έχουν μηδενική τομή. Δεν θα έλεγε π.χ. ποτέ ο σεπτός γέρων «Χριστιανός, και μάλιστα Ταλιμπάν».
Είναι όμως άραγε μόνο γλωσσικό το πρόβλημα; Όπως πολύ σωστά έλεγε και ο Βιτγκενστάιν, παραφράζοντας κάπως ανακριβώς τον Μπαμπινιώτη, τα όρια της γλώσσας είναι τα όρια του κόσμου μου. Η συγκεχυμένη έκφραση τις περισσότερες φορές προδίδει συγκεχυμένη νόηση.
Εν προκειμένω, δεν είναι τυχαίο ότι το λάθος του γέροντος συνίσταται σε μία σύγχυση μεταξύ υποκειμένου και αντικειμένου, δύο βασικών δηλαδή νομικοπολιτικών κατηγοριών της νεωτερικότητας. Την ίδια εξάλλου σύγχυση μαρτυρεί ο ισχυρισμός ότι το ανθρώπινο πρόσωπο «μετατρέπεται» σε υποκείμενο δικαιοπρακτικής ενέργειας, σαν αυτό να είναι κάτι αρνητικό και επικίνδυνο, τη στιγμή που σε όλα τα σύγχρονα νομικά συστήματα το ανθρώπινο πρόσωπο είναι, και οφείλει να είναι, υποκείμενο δικαιοπρακτικής ενέργειας. (Σε άλλα, προνεωτερικά συστήματα δεν ήταν, και μπορούσε να αποτελεί αντικείμενο δικαιοπρακτικής ενέργειας –να αγοράζεται και να πουλιέται).
Η σύγχυση λοιπόν αυτή είναι τυπική για άτομα τα οποία, όπως οι γέροι μας –αλλά δυστυχώς όχι μόνο αυτοί- είναι εκτεθειμένα στην επίδραση αρχαϊκών γλωσσικών μορφών, Οι μορφές αυτές αναπόφευκτα φέρουν μαζί τους νοοτροπίες και συστήματα σκέψης, τα οποία διαβιβρώσκουν τη σκέψη των γέρων μας, τους αποπροσανατολίζουν και δεν τους εξοπλίζουν κατάλληλα ώστε να πορευθούν με επιτυχία στον σύγχρονο κόσμο.
Ήρθε λοιπόν η στιγμή οι αρμόδιοι να αντλήσουν τα συμπεράσματά τους και να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα ώστε να προστατεύσουν τη γριά γενιά –και όλη την ελληνική κοινωνία- απομακρύνοντας από την εκπαίδευση τη φθοροποιό επίδραση της μονοεθνικής (για να μην πούμε της προεθνικής) ελίτ.
Nomadic universality 
Ήδη από τη δεκαετία του ’50 η ομοφοβία διαβάζεται σαν ένδειξη εσωτερικευμένης απώθησης — κράζω αυτό που »είμαι» — η κατακραυγή μου ξεδιπλώνει αυτό που αγαπώ.
Στο παρακάτω κείμενο αυτή η σύγκρουση μεταφέρεται στην γλώσσα: η αρχαιοπρεπής πόζα της έκφρασης εκθέτει τη φτώχια της γλωσσικής γνώσης. Όσο περισσότερο εκφράζω την αγάπη του για τον ελληνικό πολιτισμό — τόσο περισσότερο συμβάλλω την κακοποίηση του.
[θα έλεγα ότι η κακοποίηση αφορά το ύφος — και όχι τη γραμματική — στο στόμα ενός ποιητή, ενός παρανοϊκού ακτιβιστή, ή μιας αρχαιολάγνας πουτάνας — η φράση »αντικείμενο και μάλιστα υποκείμενο» ακούγεται σαν ένα ερεθιστικό μανιφέστο δι-υποκειμενικότητας: είμαι αντικείμενο χάρις στην ικανότητα μου να είμαι υποκείμενο.
Να το απόλυτο μανιφέστο ερωτικής αυτο-παράδοσης.
Ο Πειραιώς είναι ο kinky ευαγγελιστής της εθελούσιας (και ηδονικής) αυτο-υποταγής: ράσα από δέρμα.
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Πολύ καλή παρατήρηση
Πραγματικά, αυτό το άγχος μήπως το υποκείμενο μετατραπεί σε αντικείμενο μπορεί να βγάλει πολλά ακόμα
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Παράθεμα: Η λεξιπενία των γέρων μας (και ιδίως του γέροντος Πειραιώς) | Ελεύθερη Λαική Αντιστασιακή Συσπείρωση
Μήπως όταν λέει υποκείμενο εννοεί «που υπόκειται»;
Για κοίτα αυτή την (μεταγραμμένη) εκδοχή:
«Το σύμφωνο συμβίωσης μετατρέπει το ανθρώπινο πρόσωπο σε χρηστικό αντικείμενο και μάλιστα αντικείμενο που υπόκειται σε δικαιοπρακτική ενέργεια.»
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Αν κάποιος γράφει «υποκείμενο» και εννοεί «αντικείμενο», θα πρέπει να μάθει να γράφει ελληνικά.
Στην ελληνική νομική γλώσσα, (η οποία είναι και η μόνη κρίσιμη εν προκειμένω, διότι αυτήν επιχειρεί να μιλήσει ο τύπος), η έκφραση «υποκείμενο δικαιοπρακτικής ενέργειας» έχει πολύ σαφή και μονοσήμαντη έννοια. Η έκφραση «υπόκειμαι σε δικαιοπρακτική ενέργεια» δεν σημαίνει απολύτως τίποτε, δεν χρησιμοποιείται.
Ακόμη όμως και αν χρησιμοποιούνταν με την έννοια που λες, τότε η φράση θα ήταν πλεονασμός. Διότι το δεύτερο σκέλος δεν θα έλεγε κάτι διαφορετικό από το πρώτο.
Γενικά η ανακοίνωση στο σύνολό της είναι γραμμένη σε άθλια ελληνικά, και αυτό σχολιάστηκε και από άλλους. Βλ. π.χ.
http://sarantakos.wordpress.com/2013/11/29/makrobouti-2/
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Η λέξη που παραλείπει ο γέρων (ίσως για να αποφύγει την επανάληψη) είναι η λέξη «αντικείμενο,» (συν το κόμμα)
«Το σύμφωνο συμβίωσης μετατρέπει το ανθρώπινο πρόσωπο σε χρηστικό αντικείμενο και μάλιστα *αντικείμενο,* υποκείμενο δικαιοπρακτικής ενέργειας.»
Τώρα η δομή «αντικείμενο, υποκείμενο» φαντάζει φαιδρή, αλλά λάθος δεν είναι.
Είναι σαν να λέμε blah blah an object, subject to…
Όμως έχεις δίκιο.
Τα ελληνικά του είναι φαιδρά και δυσκοίλια. Ίσως και άθλια. Αλλά αυτό είναι διαφορετικό από αυτό για το οποίο επιχειρηματολογείς, ότι δηλαδή «ότι το λάθος του γέροντος συνίσταται σε μία σύγχυση μεταξύ υποκειμένου και αντικειμένου, δύο βασικών δηλαδή νομικοπολιτικών κατηγοριών της νεωτερικότητας»
Κατά την γνώμη μου, ο γέρων δεν κάνει αυτό το λάθος. Και αυτό ήθελα να επισημάνω.
Πέραν τούτου ουδέν, και συμπάθα με.
Ευχαριστώ για την φιλοξενία
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Προς επίρρωσιν των ανωτέρω, υπάρχει ακόμη μια αμυδρή δυνατότητα διάσωσης του γέροντος.
Εάν υποθέσει δηλαδή κανείς ότι έχοντας διαβάσει καλά τον Χάιντεγκερ και ειδικά τα κείμενά του περί πράγματος, αυτό που ο πρώην Εκκλησιατικός Ανακριτής νοεί ως «αντικείμενο» να είναι «πράγμα» και αυτό που νοεί ως «υποκείμενο» να είναι το θεμέλιο ή ο πυρήνας του πράγματος γύρω από τον οποίο έρχονται να συγκεντωθούν οι ιδιότητές του· ό,τι δηλαδή, κατά τον φιλόσοφο, δήλωναν οι Αρχαίοι – ειδωλολάτρες, ως γνωστόν, παγανιστές και αρσενοκοίτες – με τη λέξη «υποκείμενο».
Στην περίπτωση αυτή, το «υποκείμενο», όπως εμφανίζεται στη φράση του ακηδούς χριστιανού, θα έπρεπε να εκληφθεί ως ένας εντατικός χαρακτηρισμός του αντικειμένου-πράγματος.
Προς τι όμως να επιχειρεί κανείς, και δη μια γριά, να διασώζει γέρους;
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Παράθεμα: GRE-EKKLISHA | Nomadic universality
Παράθεμα: GRE-EKKLISHA… « απέραντο γαλάζιο